Artikel

Visuele aandacht bij leesonderwijs - 33/2

Visuele aandacht als ontbrekende schakel in het leesonderwijs In het leesonderwijs ligt de focus al decennialang op klanken, letters en fonologisch bewustzijn. Terecht, want fonologische tekorten vormen een bewezen basis van dyslexie. Toch blijven sommige leerlingen hardnekkige leesproblemen houden, óók na intensieve klankinstructie. Tegelijkertijd nemen signalen toe dat leerlingen visuele klachten ervaren bij het lezen – van wiebelende letters tot moeite met het richten van hun aandacht op een woordregel. Is er meer aan de hand dan alleen taalverwerking? In dit artikel duikt Jori van der Meer in de rol van visuele aandacht bij leesproblemen. Wat zegt wetenschappelijk onderzoek over de relatie tussen visuele aandacht en stoornissen zoals dyslexie, TOS en ADHD? En vooral: wat kunnen remedial teachers hiermee in hun dagelijkse praktijk? Een actuele en relevante blik op wat zich misschien al die tijd net buiten ons gezichtsveld bevond.

LBRT-onderzoek benadrukt belangrijke rol van remedial teacher in voortgezet onderwijs - 33/2

Remedial teachers in het voortgezet onderwijs maken écht het verschil, voor leerlingen én docenten. Uit het nieuwste LBRT-onderzoek blijkt dat rt’ers niet alleen leerlingen begeleiden bij dyslexie, ADHD en rekenproblemen, maar ook docenten ondersteunen, beleid ontwikkelen en meedenken over passend onderwijs. Toch voelt 40% zich nog een ‘eenpitter’ binnen de school. De behoefte aan samenwerking, erkenning en gerichte bijscholing (zoals op het gebied van executieve functies, motivatie en digitale leermiddelen) groeit snel. Dit artikel laat zien hoe breed de rol van de rt’er inmiddels is, waar kansen liggen voor een sterkere positionering in de school, en waarom hun bijdrage onmisbaar is voor inclusief en toekomstgericht onderwijs. Een must-read voor wie werk wil maken van echte leerlingondersteuning.

De cognitieve fundamenten van leesbegrip: Waarom strategieën op zichzelf niet helpen - 33/2

Veel leerlingen leren netjes strategieën toepassen tijdens het lezen: ze stellen vragen, letten op signaalwoorden, maken voorspellingen. En toch blijft het begrip vaak oppervlakkig. Wat gaat er mis? In dit artikel laat Elvira Pont zien dat effectieve strategieën niet kunnen werken zonder een stevige cognitieve basis. Lezen met begrip vraagt méér dan techniek: het vraagt om het kunnen vasthouden, ordenen, verbinden en monitoren van informatie. Pont beschrijft vier cognitieve fundamenten die samen het fundament vormen van leesbegrip: werkgeheugen, informatieverwerking, het kunnen afleiden van verbanden en metacognitie. Als remedial teacher of taalexpert krijg je met dit artikel scherp inzicht in waarom sommige leerlingen blijven hangen in oppervlakkige verwerking – en wat je daaraan kunt doen.

Column Marion Visser - 33/2

Marion Visser weet als geen ander waar praktijk en theorie elkaar raken. Ze runt haar eigen praktijk voor remedial teaching in Rotterdam, werkt als rt’er op een vmbo-school en is opgeleid gedragsspecialist. In elke editie van het Tijdschrift voor Inclusief Onderwijs & Remedial Teaching deelt zij haar scherpe blik op het onderwijs van binnenuit. Verwacht geen beleidsjargon, maar observaties uit het klaslokaal, rake vragen en stevige opinies – altijd geschreven vanuit haar dagelijkse werk met leerlingen én collega’s.

Taalonderwijs op de schop: Vernieuwing van taalmethodes in het primair onderwijs - 33/2

Na jaren werken met verouderde lespakketten slaan basisscholen nu een nieuwe koers in: aangescherpte OESO-rapporten en concept-kerndoelen vragen om geïntegreerd taalonderwijs waarin lezen, schrijven, spreken, luisteren en digitale geletterdheid samenkomen in rijke thema’s. Nieuwe methodes als Nieuw Nederlands Junior, Staal 2, Pit, Taal Actief 5, Taaljacht, Blink Taal & Lezen en Wetenswaardig verbinden grammatica, woordenschat en tekstbegrip aan wereldoriëntatie en betekenisvolle eindtaken. Dankzij groeischriften, rubrics en formatieve evaluatie kunnen leerkrachten en remedial teachers gericht pre-teachingslessen en differentiatie inzetten voor zwakkere lezers, anderstaligen en zelfstandige leerlingen. Scholen kiezen de bouwstenen die passen bij hun visie en populatie, maar dit vraagt wel investering in training en samenwerking. Zo wordt taal geen los vak, maar een middel om te communiceren, ontdekken en kritisch denken, en ontstaat toekomstbestendig, effectief en inclusief taalonderwijs.

Tieners, schermen en smartphones: wat zegt de wetenschap? - 33/2

Tieners, schermen en smartphones: wat zegt de wetenschap? Sociale media zijn overal. Waar roken en alcohol voor jongeren streng gereguleerd zijn, is TikTok, YouTube of Snapchat altijd binnen handbereik – tot diep in de nacht. Dat roept vragen op: wat betekent die voortdurende digitale prikkelstroom voor de mentale gezondheid van tieners? En wat kunnen onderwijsprofessionals doen om grip te krijgen op het schermgedrag van leerlingen? In dit artikel zet Tijdschrift voor Remedial Teaching de nieuwste wetenschappelijke inzichten op een rij. We kijken naar wat langdurig schermgebruik doet met slaap, stemming en leerprestaties, maar ook naar de kansen die digitale media kunnen bieden. Want niet elk scherm is een probleem – en niet elke minuut online is verloren tijd. Juist voor remedial teachers liggen er mogelijkheden om jongeren bewuster, gezonder én mediawijzer te begeleiden in een digitale wereld die niet meer weggaat.

Een vernieuwde aanpak bij Laterna Magica - 33/2

Een vernieuwde aanpak bij Laterna Magica. Hier gebeurt het al: inclusief onderwijs zonder muren en hokjes. Wat als we het onderwijs echt zouden inrichten rond het kind? Niet langer gedwongen door jaargroepen, methodes of klassieke klaslokalen, maar gebaseerd op nieuwsgierigheid, talent en persoonlijke leerwegen? Bij Laterna Magica in Amsterdam is dat geen toekomstbeeld, maar dagelijkse praktijk. In deze school zonder vaste klassen, met units in plaats van groepen en coaches in plaats van leerkrachten, staat maatwerk centraal. In een tijd waarin het lerarentekort, passend onderwijs en motivatieproblemen de voorpagina’s domineren, laat Laterna Magica zien dat het anders kan. Directeur Susanne Roobeek vertelt hoe het team onderwijs ontwerpt als een leef- en leergemeenschap, waar zorg niet iets is dat erbij komt, maar vanaf het begin ín het onderwijs verweven zit. Een inspirerend gesprek over pedagogische visie, co-teaching, het belang van eigenaarschap – en waarom dit vernieuwende concept steeds meer bezoekers trekt van collega-scholen.

Mijn bedrijf - 33/2

Als zelfstandig remedial teacher draag je zelf de verantwoordelijkheid voor je pensioen, belastingaangifte en zakelijke inrichting: je bouwt aanvullend pensioen op (adviezen gaan uit van 70 % van je laatstgenoten inkomen), doet vóór 1 mei (of 1 juli bij verblijf in het buitenland) aangifte en houdt 20 % van je inkomsten apart voor later. Investeer continu in persoonlijke ontwikkeling met vakgerichte cursussen en blijf op de hoogte van correcties, zoals de reisvergoeding van 23 cent per kilometer. Houd ook de ontwikkelingen rond stagevergoeding in de gaten, Eppo Bruins pleit voor versnelling én wettelijke maatregelen als het tempo uitblijft. Profiteer van subsidies voor financiële educatie en volg de groei van particuliere scholen, en overweeg een zakelijke rekening voor overzicht en professionaliteit. Vergeet niet dat scholingskosten aftrekbaar zijn zodra ze direct verband houden met je praktijk.

Leer tieners omgaan met stress - 33/2

Tieners groeien op in een wereld vol prestatiedruk, waarin academische verwachtingen, sociale media en sportambities zich opstapelen, met soms blijvende gevolgen voor hun mentale en fysieke gezondheid. Chronische stress kan tijdens de adolescentie de hersenontwikkeling aantasten—studies suggereren dat COVID-gerelateerde stress hersenen van tieners enkele jaren “ouder” maakte—en leidt tot leerproblemen, slaapproblemen, spanningsklachten en verzwakt immuunsysteem. Juist omdat hun prefrontale cortex nog in ontwikkeling is en sociale druk via online platforms extra hard aankomt, lopen zij meer risico op angst, depressie en concentratieverlies. Remedial teachers kunnen met individuele begeleiding, executieve-functietraining en bemiddeling tussen school en thuis stresssignalen vroegtijdig oppakken en veerkracht versterken. Scholen ondersteunen door mindfulness-oefeningen en haalbare toetsdruk, ouders door open gesprekken en realistische verwachtingen. Het werkboek Stres minder en ontspan meer (basen op wetenschappelijke technieken, 40 oefeningen) biedt tieners praktische tools om stress te herkennen en te beheersen, en vormt zo een waardevolle aanvulling op deze geïntegreerde aanpak.

Interessant in het Land - 33/2

Met de vakanties en vrije dagen in zicht is dit hét moment om inspiratie op te doen – voor jezelf, je leerlingen én hun ouders. Denk aan een bezoek aan een fascinerend museum, een leerzame workshop, een inspirerende lezing, een e-book of zelfs een nieuwe app waar je mee aan de slag kunt gaan. Zo combineer je ontspanning met nieuwe inzichten en blijf je jezelf ontwikkelen terwijl je even oplaadt!

Nederlandse rekenprestaties in internationaal daglicht - 33/2

De eind december 2024 gepubliceerde TIMSS 2023-gegevens tonen dat Nederlandse groep 6-leerlingen met circa 525 punten nog boven het mondiale gemiddelde van 500 scoren, maar licht zijn gedaald ten opzichte van de 530 punten in 2019. De coronajaren en tijdelijke NPO-inzet lijken de groei te remmen: er komen meer zwakke rekenaars bij, terwijl de toppers stabiel blijven. De discussie over realistisch versus traditioneel rekenen laait weer op nu landen als Singapore en Estland doorstijgen en Vlaanderen sterk terugvalt. Nederland houdt daarentegen zijn reken- en wetenschapsprestaties redelijk constant. Onderzoekers roepen op tot een scherper rekenbeleid met vroege differentiatie, gedegen automatiseren van basisvaardigheden, professionele bijscholing en zorgvuldige inzet van digitale tools, en benadrukken de cruciale rol van de remedial teacher bij extra ondersteuning. Met de volgende TIMSS-ronde in 2027 en nationale peilingen wordt duidelijk of deze maatregelen werken.

Recensies - 33/2

Iedere editie bespreekt de redactie een nieuw of vernieuwd boek, een publicatie of uitgave die relevant is voor remedial teachers en onderwijsprofessionals. We kijken kritisch, kiezen zorgvuldig en laten steeds zien wat een titel kan betekenen voor de praktijk van vandaag.

Zin in Lezen - 33/2

Nieuw in het tijdschrift: kinder- en jeugdboeken onder de loep Voor elke remedial teacher is het een bekend gegeven: leesplezier opent deuren. Niet alleen naar taalvaardigheid, maar ook naar zelfvertrouwen en motivatie. Daarom starten we in het Tijdschrift voor Inclusief Onderwijs en Remedial Teaching met een gloednieuwe rubriek over kinder- en jeugdboeken. In elke editie kiezen we een verbindend thema en selecteren we titels die ertoe doen – in de klas én daarbuiten. Deze eerste aflevering staat in het teken van leesplezier voor álle leeftijden. Want vrij lezen, zo blijkt keer op keer uit onderzoek, is misschien wel de krachtigste impuls voor taalontwikkeling die er is.

Redactioneel - 33/2

Digitale communicatie: een stem die nooit zwijgt - 33/1

Doorstroomtoetsen: impact op advies en onderwijsbeleid - 33/1

Tien jaar na de invoering van meerdere doorstroomtoetsen blijkt de beloofde keuzevrijheid vooral tot verwarring te leiden. Scholen kiezen massaal de toets die hun leerlingen het hoogste advies oplevert, waardoor gelijke kansen onder druk staan. Hoewel toetsen kansarme kinderen soms een eerlijker advies geven, ontstaan ook strategisch gedrag en ongelijke ondersteuning. De PO-Raad pleit daarom voor één uniforme toets, maar het ministerie houdt vast aan het huidige beleid. Experts waarschuwen voor de impact van normverschillen en prestatiedruk. Internationale voorbeelden tonen dat minder toetsen óók kunnen werken. De kernvraag: hoe zorgen we voor rechtvaardige adviezen zónder extra druk op elfjarigen?

Een frisse start - 33/1

Het voorkomen van thuiszitten - 33/1

Thuiszitters vormen een groeiend probleem in Nederland: naar schatting zitten 70.000 kinderen langdurig thuis en krijgen 280.000 geen volwaardig onderwijs. Het onderwijssysteem blijkt onvoldoende flexibel en inclusief, ondanks de invoering van passend onderwijs in 2014. Bureaucratie, versnipperde verantwoordelijkheden en gebrek aan regionale regie zorgen voor stagnatie, terwijl het aantal thuiszitters jaarlijks stijgt. De gevolgen zijn ernstig: leerachterstanden, psychische klachten en sociaal isolement. Dit artikel biedt een scherpe analyse van oorzaken, cijfers, en structurele obstakels, en laat zien hoe landen als Finland en Noorwegen wél effectieve oplossingen hanteren. Remedial teachers worden genoemd als spilfiguren in een noodzakelijke systeemverandering, waarin maatwerk, preventie en samenwerking centraal staan.

Interessant in het land - 33/1

Kleuters met een Ontwikkelingsvoorsprong - 33/1

Kleuters met een ontwikkelingsvoorsprong zijn er in vele vormen: opvallend slim of juist onzichtbaar aangepast. Ze vragen om een scherp oog en kennis van professionals én ouders om signalen goed te duiden. Zonder die kennis kunnen hun behoeften verkeerd geïnterpreteerd worden, met ondervraging, faalangst of gedragsproblemen als gevolg. Kenmerkend zijn o.a. een kritische houding, sterke gevoeligheid, perfectionisme en een rechtvaardigheidsgevoel. Veel kleuters raken gefrustreerd als het aanbod hen niet uitdaagt. Observeren, in gesprek met ouders én een passende leerroute zijn cruciaal. Peergroepjes, creatief aanbod en emotionele begeleiding maken een wereld van verschil. Voor leerkrachten is kennis, ondersteuning en samenwerking essentieel. Want: een kind dat gezien wordt, bloeit op.

Letterplezier - 33/1

Van middeleeuwse kloosterscholen tot moderne kinderkamers: het abc-boek heeft een lange en rijke geschiedenis. Ooit bedoeld om kinderen het alfabet en religieuze waarden bij te brengen, groeide het uit tot een speelse viering van taal. Met de komst van de klankmethode verschoof de focus van letters naar klanken – een aanpak die nog altijd terugkomt in boeken als *Kijk mijn letter* of *Aap zoekt een woord*. Hedendaagse abc-boeken zijn er voor alle leeftijden en doelen: van peuters die hun eerste letters herkennen tot oudere kinderen die zich verliezen in de beeldrijke werelden van Dematons en Schamp. Of het nu om alfabet of klank draait, een goed abc-boek maakt letters magisch – en dat is precies wat kinderen nodig hebben die worstelen met lezen.

Meertaligheid in de praktijk - 33/1

Veel meertalige leerlingen worstelen met begrijpend lezen, mede doordat lesmateriaal vaak leunt op Nederlandstalige en cultureel specifieke voorkennis. Hoe kan de remedial teacher daarin het verschil maken? Door de vier bouwstenen van Effectief Leesonderwijs slim toe te passen op meertalige leerlingen. Denk aan thematisch werken vanuit hun leefwereld, rijke teksten koppelen aan visuele ondersteuning, het hardop verwoorden van denkprocessen, en het gebruik van formatieve toetsvormen waarin ook de thuistaal een plek krijgt. Zo benut je taaldiversiteit als kracht en maak je begrijpend lezen inclusiever én effectiever.

Mijn bedrijf - 33/1

Als zelfstandig remedial teacher is het slim om op de hoogte te blijven van financiële en fiscale ontwikkelingen. Dit overzicht zet alles voor je op een rij. Zo krijg je als startende praktijk gratis hulp van de Belastingdienst via webinars. Ook vind je slimme spaarstrategieën en lees je hoe de reiskostenvergoeding in het onderwijs per 2025 stijgt. De nieuwe cao VO bevat bovendien een loonsverhoging van 4,9%. Verder worden de belastingschijven aangepast en verruimt de Werkkostenregeling (WKR), wat kansen biedt voor wie personeel heeft of samenwerkt met scholen. Pensioenopbouw via de drie pijlers komt aan bod – vooral relevant voor zzp’ers – én er wordt vooruitgeblikt op de mogelijke verplichte AOV vanaf 2027. Kortom: praktische informatie én strategische tips voor iedereen met een praktijk in of rond het onderwijs.

Mijn schuld! - 33/1

Mind wandering: waarom onze gedachten graag dwalen - 33/1

Je leest een boek en ineens dwaal je af naar een vakantie of herinnering — zonde van je concentratie? Niet per se. Onderzoeker Myrthe Faber laat met eyetracking zien dat ‘mind wandering’ ons lezen juist kan verrijken. Dwalende gedachten zijn vaak verbonden met wat we lezen, helpen om nieuwe informatie te koppelen aan herinneringen en maken een verhaal persoonlijker. Toch is niet alle afleiding nuttig: in het verkeer kan het zelfs gevaarlijk zijn. En hoewel spontane ingevingen creatief aanvoelen, blijken ze dat lang niet altijd objectief te zijn. Creativiteit vraagt om een subtiel samenspel van loslaten én focussen. Faber en interviewer Ton Vogels benadrukken daarom het belang van reflectie: goede ideeën ontstaan vaak in de marge, maar verdienen daarna een kritische blik.

Missie geslaagd! - 33/1

Hoe help je leerlingen met leerproblemen écht verder? In dit interview deelt remedial teacher Adelien Bergman haar werkwijze: een persoonlijke kennismaking, gevolgd door een grondige onderzoeksfase en een op maat gemaakt plan van aanpak. Ze werkt intensief samen met ouders en school, evalueert regelmatig en gebruikt onder meer gesprekskaarten voor executieve functies om leerlingen zelfinzicht te geven. Breinleren en inzichten uit de neurowetenschappen spelen een steeds grotere rol in haar begeleiding. Haar aanpak blijkt effectief: zoals bij een leerling die zijn motivatie en zelfvertrouwen hervond en met succes zijn schooljaar afrondde.

Recensies - 33/1

Redactioneel 33/1

Zijn AI teksten echt zo slim? Ontdek de verschillen - 33/1

Boekrecensies van robots, scripties vol kunstmatige zinnen. AI-teksten rukken op, maar kun je ze nog onderscheiden van mensenwerk? In een originele schrijfprijsvraag wordt die vraag getest: 28 taalprofessionals lezen vier korte teksten, deels van ChatGPT, deels van Kladjes®-schrijvers. Hun oordeel? Vier op de vijf herkennen het verschil. Ze analyseren denktrant, verteltechniek en stijl, en wijzen clichématig taalgebruik, afstandelijke toon en gebrek aan verhaallijn aan als typische AI-trekken. Wat raakt, herkenbaar is en bezield aanvoelt, blijkt steevast mensenwerk. Toch is AI bezig aan een opmars die ook taalprofessionals uitdaagt. Een indringende, creatieve verkenning van de grens tussen echt en kunstmatig.

Beredenerend aan de slag - 32/5

Effectieve ondersteuning voor leerlingen met ernstige lees- en spellingproblemen vraagt om maatwerk en een evidence-informed aanpak. Dit artikel beschrijft hoe de drie ondersteuningsniveaus in het basisonderwijs werken, met speciale aandacht voor intensieve interventies op niveau 3. Twee praktijkinstrumenten – een checklist en een keuzehulp – helpen remedial teachers bij het kiezen en uitvoeren van passende programma’s. Aan de hand van bewezen effectieve kenmerken kunnen scholen hun interventies verbeteren en de kwaliteit van lees- en spellingondersteuning verhogen. Ontdek hoe deze tools bijdragen aan betere resultaten én meer gerichte begeleiding.