Artikel

Visuele aandacht bij leesonderwijs - 33/2

Visuele aandacht als ontbrekende schakel in het leesonderwijs In het leesonderwijs ligt de focus al decennialang op klanken, letters en fonologisch bewustzijn. Terecht, want fonologische tekorten vormen een bewezen basis van dyslexie. Toch blijven sommige leerlingen hardnekkige leesproblemen houden, óók na intensieve klankinstructie. Tegelijkertijd nemen signalen toe dat leerlingen visuele klachten ervaren bij het lezen – van wiebelende letters tot moeite met het richten van hun aandacht op een woordregel. Is er meer aan de hand dan alleen taalverwerking? In dit artikel duikt Jori van der Meer in de rol van visuele aandacht bij leesproblemen. Wat zegt wetenschappelijk onderzoek over de relatie tussen visuele aandacht en stoornissen zoals dyslexie, TOS en ADHD? En vooral: wat kunnen remedial teachers hiermee in hun dagelijkse praktijk? Een actuele en relevante blik op wat zich misschien al die tijd net buiten ons gezichtsveld bevond.

Zin in Lezen - 33/2

Nieuw in het tijdschrift: kinder- en jeugdboeken onder de loep Voor elke remedial teacher is het een bekend gegeven: leesplezier opent deuren. Niet alleen naar taalvaardigheid, maar ook naar zelfvertrouwen en motivatie. Daarom starten we in het Tijdschrift voor Inclusief Onderwijs en Remedial Teaching met een gloednieuwe rubriek over kinder- en jeugdboeken. In elke editie kiezen we een verbindend thema en selecteren we titels die ertoe doen – in de klas én daarbuiten. Deze eerste aflevering staat in het teken van leesplezier voor álle leeftijden. Want vrij lezen, zo blijkt keer op keer uit onderzoek, is misschien wel de krachtigste impuls voor taalontwikkeling die er is.

Digitale communicatie: een stem die nooit zwijgt - 33/1

Doorstroomtoetsen: impact op advies en onderwijsbeleid - 33/1

Tien jaar na de invoering van meerdere doorstroomtoetsen blijkt de beloofde keuzevrijheid vooral tot verwarring te leiden. Scholen kiezen massaal de toets die hun leerlingen het hoogste advies oplevert, waardoor gelijke kansen onder druk staan. Hoewel toetsen kansarme kinderen soms een eerlijker advies geven, ontstaan ook strategisch gedrag en ongelijke ondersteuning. De PO-Raad pleit daarom voor één uniforme toets, maar het ministerie houdt vast aan het huidige beleid. Experts waarschuwen voor de impact van normverschillen en prestatiedruk. Internationale voorbeelden tonen dat minder toetsen óók kunnen werken. De kernvraag: hoe zorgen we voor rechtvaardige adviezen zónder extra druk op elfjarigen?

Een frisse start - 33/1

Het voorkomen van thuiszitten - 33/1

Thuiszitters vormen een groeiend probleem in Nederland: naar schatting zitten 70.000 kinderen langdurig thuis en krijgen 280.000 geen volwaardig onderwijs. Het onderwijssysteem blijkt onvoldoende flexibel en inclusief, ondanks de invoering van passend onderwijs in 2014. Bureaucratie, versnipperde verantwoordelijkheden en gebrek aan regionale regie zorgen voor stagnatie, terwijl het aantal thuiszitters jaarlijks stijgt. De gevolgen zijn ernstig: leerachterstanden, psychische klachten en sociaal isolement. Dit artikel biedt een scherpe analyse van oorzaken, cijfers, en structurele obstakels, en laat zien hoe landen als Finland en Noorwegen wél effectieve oplossingen hanteren. Remedial teachers worden genoemd als spilfiguren in een noodzakelijke systeemverandering, waarin maatwerk, preventie en samenwerking centraal staan.

Interessant in het land - 33/1

Kleuters met een Ontwikkelingsvoorsprong - 33/1

Kleuters met een ontwikkelingsvoorsprong zijn er in vele vormen: opvallend slim of juist onzichtbaar aangepast. Ze vragen om een scherp oog en kennis van professionals én ouders om signalen goed te duiden. Zonder die kennis kunnen hun behoeften verkeerd geïnterpreteerd worden, met ondervraging, faalangst of gedragsproblemen als gevolg. Kenmerkend zijn o.a. een kritische houding, sterke gevoeligheid, perfectionisme en een rechtvaardigheidsgevoel. Veel kleuters raken gefrustreerd als het aanbod hen niet uitdaagt. Observeren, in gesprek met ouders én een passende leerroute zijn cruciaal. Peergroepjes, creatief aanbod en emotionele begeleiding maken een wereld van verschil. Voor leerkrachten is kennis, ondersteuning en samenwerking essentieel. Want: een kind dat gezien wordt, bloeit op.

Letterplezier - 33/1

Van middeleeuwse kloosterscholen tot moderne kinderkamers: het abc-boek heeft een lange en rijke geschiedenis. Ooit bedoeld om kinderen het alfabet en religieuze waarden bij te brengen, groeide het uit tot een speelse viering van taal. Met de komst van de klankmethode verschoof de focus van letters naar klanken – een aanpak die nog altijd terugkomt in boeken als *Kijk mijn letter* of *Aap zoekt een woord*. Hedendaagse abc-boeken zijn er voor alle leeftijden en doelen: van peuters die hun eerste letters herkennen tot oudere kinderen die zich verliezen in de beeldrijke werelden van Dematons en Schamp. Of het nu om alfabet of klank draait, een goed abc-boek maakt letters magisch – en dat is precies wat kinderen nodig hebben die worstelen met lezen.

Meertaligheid in de praktijk - 33/1

Veel meertalige leerlingen worstelen met begrijpend lezen, mede doordat lesmateriaal vaak leunt op Nederlandstalige en cultureel specifieke voorkennis. Hoe kan de remedial teacher daarin het verschil maken? Door de vier bouwstenen van Effectief Leesonderwijs slim toe te passen op meertalige leerlingen. Denk aan thematisch werken vanuit hun leefwereld, rijke teksten koppelen aan visuele ondersteuning, het hardop verwoorden van denkprocessen, en het gebruik van formatieve toetsvormen waarin ook de thuistaal een plek krijgt. Zo benut je taaldiversiteit als kracht en maak je begrijpend lezen inclusiever én effectiever.

Mijn bedrijf - 33/1

Als zelfstandig remedial teacher is het slim om op de hoogte te blijven van financiële en fiscale ontwikkelingen. Dit overzicht zet alles voor je op een rij. Zo krijg je als startende praktijk gratis hulp van de Belastingdienst via webinars. Ook vind je slimme spaarstrategieën en lees je hoe de reiskostenvergoeding in het onderwijs per 2025 stijgt. De nieuwe cao VO bevat bovendien een loonsverhoging van 4,9%. Verder worden de belastingschijven aangepast en verruimt de Werkkostenregeling (WKR), wat kansen biedt voor wie personeel heeft of samenwerkt met scholen. Pensioenopbouw via de drie pijlers komt aan bod – vooral relevant voor zzp’ers – én er wordt vooruitgeblikt op de mogelijke verplichte AOV vanaf 2027. Kortom: praktische informatie én strategische tips voor iedereen met een praktijk in of rond het onderwijs.

Mijn schuld! - 33/1

Mind wandering: waarom onze gedachten graag dwalen - 33/1

Je leest een boek en ineens dwaal je af naar een vakantie of herinnering — zonde van je concentratie? Niet per se. Onderzoeker Myrthe Faber laat met eyetracking zien dat ‘mind wandering’ ons lezen juist kan verrijken. Dwalende gedachten zijn vaak verbonden met wat we lezen, helpen om nieuwe informatie te koppelen aan herinneringen en maken een verhaal persoonlijker. Toch is niet alle afleiding nuttig: in het verkeer kan het zelfs gevaarlijk zijn. En hoewel spontane ingevingen creatief aanvoelen, blijken ze dat lang niet altijd objectief te zijn. Creativiteit vraagt om een subtiel samenspel van loslaten én focussen. Faber en interviewer Ton Vogels benadrukken daarom het belang van reflectie: goede ideeën ontstaan vaak in de marge, maar verdienen daarna een kritische blik.

Missie geslaagd! - 33/1

Hoe help je leerlingen met leerproblemen écht verder? In dit interview deelt remedial teacher Adelien Bergman haar werkwijze: een persoonlijke kennismaking, gevolgd door een grondige onderzoeksfase en een op maat gemaakt plan van aanpak. Ze werkt intensief samen met ouders en school, evalueert regelmatig en gebruikt onder meer gesprekskaarten voor executieve functies om leerlingen zelfinzicht te geven. Breinleren en inzichten uit de neurowetenschappen spelen een steeds grotere rol in haar begeleiding. Haar aanpak blijkt effectief: zoals bij een leerling die zijn motivatie en zelfvertrouwen hervond en met succes zijn schooljaar afrondde.

Recensies - 33/1

Redactioneel 33/1

Zijn AI teksten echt zo slim? Ontdek de verschillen - 33/1

Boekrecensies van robots, scripties vol kunstmatige zinnen. AI-teksten rukken op, maar kun je ze nog onderscheiden van mensenwerk? In een originele schrijfprijsvraag wordt die vraag getest: 28 taalprofessionals lezen vier korte teksten, deels van ChatGPT, deels van Kladjes®-schrijvers. Hun oordeel? Vier op de vijf herkennen het verschil. Ze analyseren denktrant, verteltechniek en stijl, en wijzen clichématig taalgebruik, afstandelijke toon en gebrek aan verhaallijn aan als typische AI-trekken. Wat raakt, herkenbaar is en bezield aanvoelt, blijkt steevast mensenwerk. Toch is AI bezig aan een opmars die ook taalprofessionals uitdaagt. Een indringende, creatieve verkenning van de grens tussen echt en kunstmatig.

Beredenerend aan de slag - 32/5

Effectieve ondersteuning voor leerlingen met ernstige lees- en spellingproblemen vraagt om maatwerk en een evidence-informed aanpak. Dit artikel beschrijft hoe de drie ondersteuningsniveaus in het basisonderwijs werken, met speciale aandacht voor intensieve interventies op niveau 3. Twee praktijkinstrumenten – een checklist en een keuzehulp – helpen remedial teachers bij het kiezen en uitvoeren van passende programma’s. Aan de hand van bewezen effectieve kenmerken kunnen scholen hun interventies verbeteren en de kwaliteit van lees- en spellingondersteuning verhogen. Ontdek hoe deze tools bijdragen aan betere resultaten én meer gerichte begeleiding.

Column: De toekomst van remedial teaching: Technologie als bondgenoot - 32/5

Column: een grote glimlach - 32/5

De diepte in met Reken XL - 32/5

RekenXL is een rekenmethode ontworpen voor leerlingen met een hoog ontwikkelingspotentieel, met een focus op diepgang, verbreding en creërend denken. De methode, geschikt voor remedial teaching en groepsgebruik in het basisonderwijs, combineert uitdagende wiskundige onderwerpen met aandacht voor executieve functies en motivatie. Kenmerken van RekenXL: Gebaseerd op de SOLO-taxonomie, waarmee leerlingen stap voor stap worden meegenomen in complexe leerprocessen. Projecten voor groep 3 t/m 8, met aandacht voor eigenaarschap, reflectie en verbinding met de klas. Uitdagende opdrachten die de leerhonger van begaafde leerlingen stillen en gedragsproblemen helpen voorkomen. Praktijkvoorbeelden: Leerlingen doorlopen de "leerkuil," waarbij ze starten met nieuwe concepten (zoals het binaire stelsel) en geleidelijk verbanden leggen, tot ze het geleerde kunnen abstraheren en toepassen in andere situaties. Creatieve eindopdrachten, zoals het maken van spellen of uitlegfilmpjes, versterken eigenaarschap en trots. Motiverende kracht: RekenXL biedt keuzevrijheid en uitdagende onderwerpen, wat motivatie en leerplezier vergroot. Het methodisch gebruik van strategieën zoals plannen, reflecteren en samenwerken helpt leerlingen niet alleen in wiskunde, maar ook bij hun algehele ontwikkeling. Conclusie: RekenXL combineert uitdagende opdrachten met aansprekende thema’s en is ideaal voor remedial teachers die begaafde leerlingen willen begeleiden en motiveren. De methode biedt niet alleen verdieping in wiskunde, maar ook een breder perspectief op leren en persoonlijke groei.

Nieuwe Kerndoelen - 32/5

De vernieuwde ‘definitieve conceptkerndoelen’ voor Nederlands, rekenen en wiskunde bieden scholen veel concretere en toekomstgerichte richtlijnen dan de verouderde doelen uit 2006. Ze leggen de nadruk op doorlopende leerlijnen, vakoverstijgend werken en vaardigheden die passen bij de wereld van nu, zoals digitale geletterdheid. Voor remedial teachers ligt hier een belangrijke rol: zij kunnen scholen helpen deze doelen te vertalen naar praktische en creatieve lesvormen, en leerlingen extra ondersteunen bij complexe vaardigheden. Een stevige basis voor onderwijs dat leerlingen optimaal voorbereidt op de samenleving van vandaag én morgen.

De Yucelmethode: Krachten, lasten en wensen in beeld - 32/5

De Yucelmethode is een visuele en tactiele benadering die kinderen en hun gezinnen helpt om krachten, lasten en wensen inzichtelijk te maken. Door met kleurrijke blokken en balken een opstelling te bouwen, wordt een overzicht gecreëerd van de huidige situatie en gewenste veranderingen. Deze methode biedt een niet-talige manier om complexe gevoelens en situaties bespreekbaar te maken, wat vooral nuttig is bij neurodivergent ontwikkelende kinderen met communicatie-uitdagingen. Toepassing en werkwijze: De methode gebruikt symbolische bouwmaterialen: balken representeren thema’s, gekleurde T-blokken staan voor krachten, en rechthoekige blokken voor lasten. De opstelling wordt begeleid door een getrainde professional die vanuit een nieuwsgierige en niet-sturende houding vragen stelt. Het proces omvat reflectie op de huidige situatie en visualisatie van doelen, waarbij leerlingen ervaren dat ze meer zijn dan hun problemen. Praktische voordelen: Inzicht in meerdere perspectieven: De methode betrekt de leerling, ouders en professionals, waardoor een breed en genuanceerd beeld ontstaat van ieders krachten, lasten en wensen. Holistische benadering: Door krachten en steunbronnen in de omgeving te benutten, ondersteunt de methode veerkracht en duurzame resultaten. Flexibele inzet: Geschikt voor individuele begeleiding, voortgangsgesprekken, evaluaties of multidisciplinaire overleggen. Onderzoeksresultaten: De Yucelmethode biedt aanvullende inzichten ten opzichte van reguliere hulpverleningsmethoden, vooral door nadruk op familie- en omgevingskrachten. Het proces stimuleert co-creatie, waardoor leerlingen eigenaar blijven van hun leerproces. Aanbevelingen: Gebruik de methode om doelen te formuleren, reflectiemomenten in te bouwen en interventies te evalueren. Pas sessies aan op de aandachtspanne van het kind en respecteer diens tempo en voorkeuren. De methode bevordert samenwerking tussen remedial teachers, ouders en andere betrokken professionals. De Yucelmethode is een krachtig hulpmiddel voor het ondersteunen van leren, groei en herstel, waarbij leerlingen niet alleen gezien worden in relatie tot hun uitdagingen, maar ook tot hun potentieel en netwerk.

Een succesvolle eigen praktijk - 32/5

In deze editie vind je praktische tips en belangrijke updates voor zelfstandig werkende remedial teachers. Van VOG-aanvragen en belastingvoordelen tot de vernieuwde KOR in 2025 en strengere handhaving op de Wet DBA. Ontdek hoe je kunt besparen met de collectieve LBRT-verzekering, wat de fiscale regels zijn voor woon-werkverkeer, en waar je op let bij het huren of kopen van bedrijfsruimte. Ook lees je over de komende verplichte AOV voor zzp’ers en slimme ideeën voor kerstpakketten. Alles om jouw praktijk financieel gezond en efficiënt te runnen.

Gastcolumn: ‘Samen Sterk voor succesvolle dyslexiezorg’ - 32/5

Meertaligheid in de praktijk - 32/5

Klankonderwijs is essentieel voor meertalige leerlingen om Nederlands te leren verstaan, spreken, lezen en spellen. Veel nieuwkomers hebben moeite met de Nederlandse klanken, wat uitdagingen kan veroorzaken in het basisonderwijs. Dit artikel biedt praktische strategieën en hulpmiddelen voor remedial teachers om de klankontwikkeling van deze leerlingen te ondersteunen. Belangrijke aspecten: Fonemen en grafemen: Meertalige kinderen moeten een nieuw foneemsysteem leren, inclusief klank-tekenkoppeling. Moeite met klankonderscheiding kan leiden tot problemen met lezen en spellen. Interferentie: Invloed van de moedertaal kan de uitspraak en klankregels in het Nederlands verstoren. Klinkers en medeklinkers: Start met lange klinkers en tweetekenklanken zoals -oe en -ie, die vaak onbekend zijn. Benadruk dat een klank niet altijd gelijkstaat aan een letter. Praktische tips: Gebruik visuele hulpmiddelen zoals klankkaarten, spiegeltjes en afbeeldingen. Pas interactieve werkvormen toe, zoals klankherkenningsspelletjes en oefeningen met klankgebaren. Herhaal klank- en uitspraakoefeningen mondeling en schriftelijk om de taalontwikkeling te versterken. Door intensieve begeleiding leren meertalige leerlingen de juiste klanken te herkennen en uit te spreken, wat bijdraagt aan hun mondelinge taalvaardigheid en hun vermogen om Nederlands te lezen en te spellen.

Moderne IQ tests, wanneer gebruiken we ze en wat leveren ze op? 32/5

Moderne IQ-tests, zoals de WPPSI-IV-NL, WISC-V-NL en IDS-2, zijn gebaseerd op het CHC-model en bieden een betrouwbare schatting van het algemene intelligentieniveau van een leerling. Deze tests meten vaardigheden zoals redeneervermogen, geheugen, taal en informatieverwerkingssnelheid en helpen bij het begrijpen van leerproblemen. Het doel is niet om een persoon te labelen, maar om inzicht te bieden in sterke en zwakke punten en zo te ondersteunen bij verder onderzoek en begeleiding. De moderne tests richten zich meer op fluïde intelligentie (denkvermogen en probleemoplossing) dan op gekristalliseerde intelligentie (opgedane kennis en taalvaardigheden), wat leidt tot een eerlijker beeld van de oorspronkelijke intelligentie. Kwalitatieve observaties tijdens de test zijn net zo waardevol als de scores en helpen bij het plaatsen van resultaten in context. Hoewel de tests waardevolle informatie bieden, zijn ze geen op zichzelf staand handelingsgericht instrument. Voor effectieve ondersteuning is breder onderzoek nodig, inclusief inzicht in motivatie, schoolsituatie en eerdere begeleiding. Moderne IQ-tests zijn een essentieel onderdeel van psychodiagnostisch onderzoek, maar altijd in combinatie met een bredere aanpak.

DEEL I Onderzoek bevestigt: Remedial teaching is essentieel - 32/5

Een onderzoek van de Inspectie van het Onderwijs (2024) onderstreept de cruciale bijdrage van remedial teachers (rt'ers) aan het bieden van kwalitatieve extra ondersteuning in het onderwijs. Historisch gezien is remedial teaching onmisbaar gebleken voor het ondersteunen van leerlingen met specifieke leerproblemen en het bevorderen van inclusief onderwijs. Belangrijkste bevindingen: Kwaliteit van ondersteuning: Rt’ers leveren hogere kwaliteit van extra ondersteuning dan reguliere leerkrachten en onderwijsassistenten. Korte, regelmatige sessies door rt’ers zijn effectiever dan langdurige interventies. Zowel individuele begeleiding als kleine groepssessies zijn succesvol, mits goed afgestemd op de leerling. Aandachtspunten voor scholen: Scholen hebben vaak moeite om een duidelijke scheiding te maken tussen basis- en extra ondersteuning. Ontwikkelingsperspectieven (OPP’s) worden vaak niet volgens wettelijke eisen opgesteld. Rt’ers beschikken over de kennis en vaardigheden om ondersteuningsprocessen te verbeteren en plannen beter te structureren. Voordelen voor leerkrachten: Rt’ers verlichten de administratieve last van leerkrachten door het opstellen van leerplannen en gerichte diagnostiek. Samenwerking met rt’ers helpt leerkrachten om leerproblemen sneller en effectiever te signaleren en aan te pakken. Waarom remedial teachers essentieel blijven: Rt’ers spelen een sleutelrol in het succes van passend onderwijs door diagnostiek, interventies en individuele leerplannen. Hun expertise zorgt voor effectieve begeleiding en voorkomt dat kleine leerproblemen uitgroeien tot grotere achterstanden. Aanbeveling: Scholen, ouders en samenwerkingsverbanden moeten samenwerken om de remedial teacher een vaste en essentiële plek in het onderwijs te geven. Rt’ers versterken niet alleen de ontwikkeling van leerlingen, maar ondersteunen ook leraren en bevorderen een inclusiever onderwijsproces.

DEEL II Onderzoek toont aan: Remedial Teaching is onmisbaar - 32/5

Onderzoek van de Kennisrotonde (2023) laat zien: een gekwalificeerde remedial teacher maakt écht het verschil. Vroege signalering, korte en regelmatige sessies en deskundige begeleiding zorgen voor aantoonbaar betere leerresultaten. De sleutel? De kwaliteit van de interventie, niet de groepsgrootte. Ontdek hoe scholen met gerichte inzet van remedial teaching leerlingen effectiever kunnen ondersteunen.

Recensies - 32/5