Artikel
Connectie & Cognitie - 32/1
Altijd online zijn klinkt handig, maar ondermijnt juist de focus, creativiteit en het welzijn van jongeren. Dit artikel pleit voor digitale vrijheid als fundament voor echte digitale vaardigheid en wijsheid. Door inzicht in de werking van het brein – met de metafoor van de olifant (reflexbrein), de berijder (denkbrein) en de oase (archiverend brein) – wordt duidelijk hoe constante prikkels van smartphones leerprestaties en motivatie ondermijnen. Jongeren hebben nog onvoldoende controle over hun reflexmatige gedrag en worden bovendien doelgericht beïnvloed door techbedrijven die vechten om hun aandacht. Leraren en ouders spelen een cruciale rol in het begeleiden van jongeren naar bewust, gefocust en gezond schermgebruik. De oplossing ligt niet in schermloosheid, maar in het versterken van breinkennis, het aanleren van aandachtstraining en het toepassen van zes bewezen breinprincipes in het onderwijs. Zo maken we leerlingen digivaardig én digiwijs, met hun denkbrein aan het roer.
Zijn intrinsieke motivatie en spel hetzelfde? En wat betekent dat voor het (speciaal) onderwijs? - 30/5
Intrinsieke motivatie is de sleutel tot diepgaand leren, welzijn en sociale ontwikkeling – maar laat zich niet afdwingen. Dit artikel laat zien hoe speels gedrag bij dieren én mensen essentieel is voor ontwikkeling en hoe de Zelfdeterminatietheorie (SDT) dit verklaart met de pijlers autonomie, competentie en verbondenheid. Spel, nieuwsgierigheid en leerplezier worden vaak verdrongen door toetsdruk en verplichtingen. Toch zijn er inspirerende voorbeelden, zoals Agora-scholen en dierondersteunde interventies, waarin spel en motivatie centraal staan. Een pleidooi voor meer speelruimte en minder druk, juist ook in het (speciaal) onderwijs.
'Dyscalculie moet dezelfde status krijgen als dyslexie' - 30/5
Wat is dyscalculie precies, hoe stel je het vast, en hoe kun je een kind met deze hardnekkige rekenstoornis het beste ondersteunen? In dit interview vertellen rekenspecialist Marije van Oostendorp en psycholoog Marisca Milikowski op heldere wijze over de oorzaken, diagnose en begeleiding van dyscalculie. Ze benadrukken hoe belangrijk het is dat deze vaak onopgemerkte stoornis vroeg wordt herkend om ernstige achterstanden én sociaal-emotionele schade te voorkomen. Daarbij pleiten ze voor maatwerk, samenwerking met ouders en school én vooral: nooit opgeven. Hun boek Zorgplan dyscalculie en rekenproblemen biedt praktische handvatten voor remedial teachers en andere onderwijsprofessionals.
Top-down begeleiding van cognitief talentvolle leerlingen - 30/4
Cognitief talentvolle en begaafde leerlingen hebben vaak andere onderwijsbehoeften dan gemiddeld. In dit artikel lees je waarom een top-down aanpak – waarbij je start vanuit complexe taken en vervolgens de benodigde strategieën en kennis uitbouwt – voor deze leerlingen beter werkt dan de gebruikelijke bottom-up methode. Daarnaast is er aandacht voor het versterken van zelfregulerende vaardigheden en het omgaan met perfectionisme, sensitiviteit, rechtvaardigheidsgevoel en kritische ingesteldheid (het zijnsluik van Tessa Kieboom). Door te coachen op inhoud, strategie, houding en persoonlijke kwaliteiten ontstaat ruimte voor eigenaarschap en groei. Lees hoe je als begeleider maatwerk biedt en zorgt voor een veilige, stimulerende leeromgeving.
Leren lezen met begrip: integraal, interactief en met instructie - 30/4
Steeds meer leerlingen hebben moeite met begrijpend lezen. Hoe komt begrip tot stand en wat werkt écht in het onderwijs? Dit artikel laat zien dat effectief leesonderwijs drie elementen combineert: het wordt integraal aangeboden (bijvoorbeeld via thematisch werken en koppeling met spreken en schrijven), vindt plaats in een interactieve omgeving waarin expertvaardigheden zichtbaar worden gemaakt, en bevat gerichte instructie in leesstrategieën. Vanuit het constructie-integratiemodel van Kintsch wordt uitgelegd hoe leerlingen tot dieper tekstbegrip komen en wat dit vraagt van hun begeleiders. Juist voor zwakkere lezers is deze aanpak essentieel. Lees het hele artikel voor praktische inzichten en concrete handvatten voor je begeleiding.
Rijke teksten en het literatuuronderwijs - 30/3
Wat maakt een tekst ‘rijk’? Dit artikel laat zien hoe betekenis ontstaat door de bril waarmee we lezen. Aan de hand van Armando’s treingesprek en de roman *Confrontaties* van Simone Atangana Bekono wordt duidelijk hoe context en leesbenadering een ogenschijnlijk simpele tekst kunnen transformeren tot diepzinnige literatuur. De tekst verkent het concept ‘rijke teksten’ uit Curriculum.nu en de discussie over wat teksten geschikt maakt voor het onderwijs. Aan de hand van voorbeelden wordt uitgelegd hoe gelaagdheid, ambiguïteit en intertekstualiteit bijdragen aan rijke leeservaringen. Essentieel daarbij is: niet alleen de tekst, maar ook de lezer maakt het verschil.
Top Down denken en leren van hoogbegaafden; van geheel naar deel - 30/3
Hoogbegaafde leerlingen leren fundamenteel anders dan de meeste andere kinderen. Waar het reguliere onderwijs vooral werkt met de Bottom Up-aanpak – leren in kleine stapjes richting het geheel – hebben hoogbegaafden juist behoefte aan een Top Down-benadering. Zij denken vanuit overzicht, inzicht en begrijpen: eerst het grote geheel, daarna pas de details. Zonder dit kader haken ze snel af, raken ze gefrustreerd of verliezen ze motivatie. In dit artikel lees je hoe Top Down leren werkt, wat het verschil is tussen pientere en hoogbegaafde leerlingen, en waarom het cruciaal is om lesstof anders aan te bieden aan cognitief getalenteerde leerlingen.
'De aanpak van de verschillende vormen van angst is veelzijdig. Evenals de veelheid aan klachten die er zijn' - 30/3
Angst hoort bij opgroeien, maar wanneer is angst meer dan ‘normaal’? Kinder- en jeugdpsycholoog Peter Muris – hoogleraar en behandelaar – vertelt in dit interview over de functie van angst, hoe het zich uit bij kinderen, en wanneer het problematisch wordt. Elke ontwikkelingsfase kent eigen angsten, maar bij ongeveer 1 à 2 kinderen per basisschoolklas is sprake van een angststoornis. Deze kinderen vallen vaak niet op en blijven daardoor zonder hulp. Muris bespreekt hoe angsten cultureel bepaald zijn, hoe ouders én remedial teachers kunnen helpen, en welke signalen je als professional kunt herkennen. Ook benadrukt hij het belang van stimuleren in plaats van beschermen. Een must-read voor iedereen die kinderen begeleidt in hun ontwikkeling.
Pedagogisch vakmanschap als hart van de begeleiding - 30/2
Bij het begeleiden van kinderen met gedragsproblemen draait het niet om labels, maar om wat een kind nodig heeft. Het gedrag van begeleiders is hierbij cruciaal: door hun eigen handelen te veranderen, beïnvloeden zij positief het gedrag van leerlingen. Centraal staan een veilige vertrouwensband, positief contact en aandacht voor wat wél goed gaat. Essentiële vaardigheden zijn actief luisteren, open vragen stellen en coachend begeleiden. Begeleiders zoeken samen met het kind naar de oorzaak van gedrag en hoe deze aangepakt kan worden. Oplossingsgericht werken, erkenning van gevoelens en het stimuleren van zelfreflectie vergroten het zelfvertrouwen en de zelfstandigheid van leerlingen. Daarbij is maatwerk altijd het uitgangspunt: wat heeft dit kind van mij nodig?
De kunst van het leren spreken en luisteren - 30/2
Oracy draait om het bewust aanleren van spreek- en luistervaardigheden bij kinderen. Dit Britse concept, aangepast voor Nederland, helpt leerlingen effectiever te communiceren, wat bijdraagt aan hun zelfvertrouwen, welzijn, schoolprestaties en kansengelijkheid. Het Raamwerk Oracy onderscheidt vier domeinen: fysiek, linguïstisch, cognitief en sociaal-emotioneel. Structurele aandacht hiervoor vergroot de mondelinge taalvaardigheid van leerlingen en bereidt hen voor op school en maatschappij. Leerkrachten en remedial teachers spelen hierbij een cruciale rol door het geven van gerichte lessen, een rijke leeromgeving en effectieve feedback. Zo wordt Oracy een vast onderdeel van de schoolontwikkeling.
Motiverende verrijking; Persoonlijke tijd voor hoogbegaafden - 30/2
Veel scholen bieden één vaste verrijkingsmethode voor hoogbegaafden, maar motivatie en ontwikkeling ontstaan juist door aan te sluiten bij hun interesses. Dit artikel laat zien hoe verrijkingsonderwijs meer effect heeft wanneer leerlingen autonomie krijgen, werken aan persoonlijke plannen en begeleid worden vanuit hun talenten. Belangrijke voorwaarden voor motivatie zijn autonomie, betrokkenheid en competentie. Met uitdagende opdrachten op hoog denkniveau, het inzetten van het TASC-model en persoonlijke leervragen leren leerlingen doelgericht plannen, reflecteren en presenteren. De leraar speelt hierin een coachende rol, gericht op zelfkennis, zelfstandigheid en actieve betrokkenheid. Zo komen hoogbegaafden écht tot leren!
Online lezen: een uitdaging voor de remedial teacher? - 30/1
Het onderwijs, de maatschappij en het bedrijfsleven gaan ervan uit dat jongeren digitaal vaardig zijn, maar onderzoek laat zien dat dit een misvatting is. Vooral online lezen vraagt om nieuwe vaardigheden zoals kritisch denken, effectief zoeken en omgaan met hyperteksten. Veel leerlingen hebben moeite met het vinden en beoordelen van betrouwbare informatie. Dit vraagt om een aangepaste kijk op leesonderwijs én een grotere rol voor remedial teachers, die ook online leesproblemen moeten signaleren en aanpakken. Het artikel bespreekt effectieve strategie-instructies, het belang van betekenisvol lezen en concrete handvatten voor kritisch en zoekend lezen.
De weg naar een meertalige norm - 30/1
Meertaligheid is een kracht, geen beperking. Dit artikel laat zien waarom de moedertaal van kinderen koesteren essentieel is voor hun taalontwikkeling, welzijn en schoolprestaties. Wereldwijd groeit het aantal meertalige kinderen, ook in Nederland, maar er bestaan hardnekkige misvattingen. Zo wordt meertaligheid onterecht gekoppeld aan achterstand, terwijl onderzoek aantoont dat het juist cognitieve flexibiliteit en creativiteit bevordert. Kinderen leren beter Nederlands als hun thuistaal wordt gestimuleerd, en het taalaanbod – zowel kwantiteit als kwaliteit – speelt een cruciale rol. Remedial teachers kunnen een sleutelrol vervullen door meertaligheid positief te benaderen en ouders te ondersteunen. Een respectvolle houding ten opzichte van taal en cultuur versterkt ouderbetrokkenheid én leerprestaties.
Vertel eens! In gesprek met hoogbegaafden: Over kindgesprekken en gespreksvoering - 30/1
Kindgesprekken dragen wezenlijk bij aan het welzijn van (hoog)begaafde leerlingen, vanaf groep 1. Deze gesprekken versterken het zelfbeeld, stimuleren metacognitie en bevorderen sociale vaardigheden zoals Theory of Mind. Door oprechte interesse te tonen en de juiste vragen te stellen, krijgen kinderen meer grip op hun leerproces en welzijn. Zowel individuele gesprekken als groepsgesprekken met ontwikkelingsgelijken zijn waardevol. Leerkrachten kunnen gesprekstechnieken toepassen, zoals de Taxonomie van Bloom en Socratische gespreksvoering, om verdieping en zelfreflectie te stimuleren. Kindgesprekken helpen onderwijs af te stemmen op de behoeften van het kind en dragen bij aan een gezonde, positieve ontwikkeling.
Van rekenprobleem tot dyscalculie: terug naar de basis -29/5
Bij rekenproblemen en dyscalculie is het essentieel om terug te gaan naar de basis: het *rekenen-in-uitvoering* en de *kwaliteit van de basiskennis*. Volgens Ruijssenaars & Ruijssenaars-Elshoff ligt de kern van ernstige rekenproblemen vaak in niet-geautomatiseerde basisfeiten, zoals optel- en aftreksommen tot 20. Een diagnostisch proces moet zich dan ook richten op deze rekenhandelingen zelf, niet alleen op psychologische tests. Binnen de *diagnostische cyclus* (signaleren – analyseren – verklaren – aanpakken) speelt iedere professional – van leerkracht tot remedial teacher – een belangrijke rol. Casussen, zoals die van leerling Ilona, tonen aan dat traditionele intelligentietests rekenproblemen niet verklaren, terwijl analyse van rekenstrategieën en basiskennis wel concrete aanknopingspunten biedt. Gedetailleerd procesonderzoek maakt gerichte remediëring mogelijk, inclusief het gebruik van compenserende middelen. Ook bij oudere leerlingen blijft analyse van basisfeiten zinvol. De methodiek *Berekend!* biedt hierbij een methode- en leeftijdsonafhankelijke aanpak, bruikbaar in remedial teaching.
Onmisbare handvatten voor remedial teaching aan dove en slechthorende kinderen -29/5
Elk jaar begeleiden veel remedial teachers voor het eerst een doof of slechthorend (DSH) kind. Dit artikel biedt essentiële inzichten en praktische tips om goed aan te sluiten bij de behoeften van DSH leerlingen. Van communicatie en visuele ondersteuning tot akoestiek, groepsdynamiek en het gebruik van gehoorapparatuur of een tolk: lees hoe je als RT’er effectief en met vertrouwen begeleiding kunt bieden. Met deze handvatten zorg je voor een toegankelijke leeromgeving waarin het kind optimaal kan ontwikkelen.
Voor iemand die stottert, gaat spreken niet vanzelf; De genetische en neurobiologische basis van stotteren -29/5
Op Wereldstotterdag staan we stil bij de 175.000 mensen in Nederland die stotteren. Dit uitgebreide artikel duikt in de neurobiologische én genetische oorzaken van stotteren, belicht historische visies en recente onderzoeken, en biedt praktische tips voor begeleiders en docenten. Je leest waarom stotteren zo complex is, wat je als professional kunt doen, en welke nieuwe inzichten onderzoek oplevert. Boeiend, verdiepend én behulpzaam voor iedereen die werkt met kinderen of jongeren die stotteren.
Gehechtheid: het fundament van ieders leven - 29/4
Hechting is de basis voor een veilige emotionele ontwikkeling. Kinderen die zich veilig gehecht voelen, bouwen vertrouwen op in zichzelf en hun omgeving. Maar wat als die basis ontbreekt? In dit artikel lees je hoe een verstoorde hechting ontstaat, welke signalen je in de klas kunt herkennen en hoe je als leerkracht of remedial teacher steun kunt bieden. Aan de hand van de vijf bouwstenen van hechting van Truus Bakker ontdek je hoe een kind zich stapsgewijs kan ontwikkelen – mits de juiste voorwaarden worden geboden. Met voorbeelden, praktische tips en een hoopvol perspectief op herstel, ook op latere leeftijd.
Balanceren tussen jezelf zijn en erbij horen: Identiteitsontwikkeling bij hoogbegaafde adolescenten -29/3
Identiteitsontwikkeling is een complexe fase voor alle adolescenten, maar voor hoogbegaafde jongeren extra uitdagend. Zij vormen een minderheid en ervaren vaak sociale uitsluiting of stigmatisering, waardoor het moeilijk kan zijn om aansluiting te vinden bij leeftijdsgenoten. Het forced choice dilemma beschrijft het innerlijk conflict tussen excelleren op school en sociaal geaccepteerd worden. Dit kan leiden tot onderpresteren of het wegcijferen van hun eigen behoeften, met negatieve gevolgen voor hun persoonlijke ontwikkeling. Hoogbegaafde adolescenten hebben niet alleen behoefte aan cognitieve uitdaging, maar ook aan sociale steun en erkenning van hun identiteit. Passend onderwijs moet daarom verder gaan dan alleen academische ondersteuning. Het is belangrijk dat scholen ruimte bieden voor zelfreflectie, groepsvorming met gelijkgestemden en begeleiding door professionals die hun eigen opvattingen over hoogbegaafdheid kritisch onder de loep nemen. Voor remedial teachers betekent dit: oog voor de balans tussen persoonlijke en sociale identiteit én het creëren van een veilige, stimulerende leeromgeving.
Een nieuw schooljaar in aantocht: Zo help jij als rt’er bij de overgang naar een nieuwe groep
Het einde van een bijzonder schooljaar vraagt extra aandacht voor leerlingen, vooral na de impact van de coronapandemie. Veel kinderen kampen met onderwijsachterstanden en sociaal-emotionele uitdagingen. Remedial teachers (rt’ers) spelen hierin een essentiële rol. Naast didactische ondersteuning ligt de focus op het versterken van sociaal-emotionele vaardigheden, wat een positief effect heeft op schoolprestaties. Hiervoor zijn diverse materialen beschikbaar, zoals *Het Babbelspel*, *Kikker be cool* en *Vaardighedenkaartjes*. Ook spellen als *Let’s talk about corona* en *Corona Memory* helpen om gevoelens rondom corona bespreekbaar te maken. Voor leerlingen die overstappen naar het voortgezet onderwijs zijn het *Brugklasspel* en *Brugklaskatern* waardevolle hulpmiddelen om hen voor te bereiden op de nieuwe fase. Rt’ers kunnen met deze middelen zorgen voor een veilige, stevige basis bij de start van het nieuwe schooljaar, waarin zowel cognitieve als emotionele groei centraal staan. Zo dragen zij bij aan duurzaam herstel en veerkracht bij leerlingen.
Leerstoornissen: de gevolgen van de diagnose en de rol van het onderwijs - 29/2
De wetenschappelijke basis voor leerstoornissen als dyslexie en dyscalculie blijkt wankel: oorzaak en gevolg zijn vaak niet eenduidig aan te wijzen. Dit artikel pleit voor een andere benadering: zie leerproblemen niet als stoornissen, maar als signalen dat het onderwijs (nog) niet passend genoeg is. Diagnoses zijn vaak gebaseerd op kansverhoudingen en kwantitatieve grenzen, maar zeggen weinig over individuele oorzaken. Bovendien kunnen ze onbedoeld leiden tot lagere verwachtingen of minder oefening. De auteurs benadrukken juist het belang van vroege, intensieve en goed afgestemde instructie. Remedial teaching speelt hierin een sleutelrol: niet als losstaande zorg, maar als verlengstuk van krachtig onderwijs.
Diversiteitscompetentie: professioneel omgaan met verschillen - 29/2
Veel leerkrachten en remedial teachers werken met leerlingen met uiteenlopende culturele achtergronden. Dat vraagt om diversiteitscompetentie: de kennis, vaardigheden en houding om effectief en gelijkwaardig samen te werken in een diverse omgeving. Dit artikel laat zien hoe culturele waarden, communicatie en verwachtingen in de klas kunnen botsen, en hoe je als professional daarmee om kunt gaan. Je leest over machtsafstand, impliciete communicatie, stemvolume, en hoe je reflecteert op je eigen normen en reacties. Met praktische voorbeelden, zoals het verhaal van Yonas en Suhaila, krijg je inzicht in wat er speelt én wat helpt. Inclusief tips, tools en doorverwijzingen om jezelf en je team verder te ontwikkelen.
Goede samenwerking tussen remedial teacher en school; 'It takes two to tango' - 29/1
Effectieve samenwerking tussen remedial teachers en onderwijsprofessionals vraagt om bewust investeren in de werkrelatie. Transparant werken en wederzijds vertrouwen zijn cruciale succesfactoren. Door inzicht te krijgen in elkaars werkwijze, voorspelbaar te handelen, verwachtingen uit te spreken, behoeften kenbaar te maken en verschillen van inzicht te delen, ontstaat een solide basis voor samenwerking. Dit voorkomt misverstanden en zorgt ervoor dat de begeleiding van leerlingen beter aansluit bij de onderwijspraktijk. Het praktijkvoorbeeld van remedial teacher Judy laat zien hoe het opbouwen van een werkrelatie tijd kost, maar onmisbaar is voor effectieve ondersteuning. Vertrouwen moet groeien, maar begint bij het tonen van professionele belangstelling. Directies spelen hierin een sleutelrol door samenwerking te faciliteren. Een sterke werkrelatie is geen doel op zich, maar een noodzakelijk middel om leerlingen gezamenlijk beter te kunnen begeleiden.
Als het maar blijft stormen… Positieve groepsvorming in coronatijd: hoe krijg je dat voor elkaar? - 29/1
Tijdens en na de coronacrisis worstelen scholen met de vraag hoe leerlingen het best te ondersteunen. Ontwikkelingspsycholoog Steven Pont pleit voor een tweesporenaanpak: enerzijds aandacht voor verwerking, anderzijds het herstel van het normale schoolleven. Remedial teachers spelen hierbij een cruciale rol. Zij kunnen leerlingen begeleiden bij het praten over hun ervaringen, wat Pont ‘gecontroleerde herbeleving’ noemt – een effectieve manier om moeilijke periodes te verwerken. Tegelijkertijd is het belangrijk om de draad van het gewone leven weer op te pakken, een proces dat Pont aanduidt als ‘social referencing’. Door gebruik te maken van groepsvormingsfasen volgens het model van Tuckman (Forming, Storming, Norming), wordt herstel van samenhang en structuur in de klas positief en doelgericht bevorderd.