Als remedial teacher (rt’er) kijk je anders naar het kind dan de reguliere leerkracht, ouders, en andere professionals. Waarschijnlijk vallen jou – door de opleiding die je hebt gedaan en je ervaring als rt’er - andere dingen op, kijk je anders naar gedrag, ontwikkeling, en het leren van een kind. Jouw inzichten zorgen samen met de inzichten van andere betrokkenen rondom het kind, zoals ouders, de leerkracht, intern begeleider en eventueel andere professionals (zoals de orthopedagoog, logopedist, fysiotherapeut) voor een optimale ontwikkeling van het kind. Tenminste, als jouw inzichten en die van de ander gedeeld, afgestemd en benut worden. Het samenwerken door / tussen verschillende professionals noemen we ook wel ‘interprofessioneel samenwerken’. Sommige rt’ers werken (vaak onbewust) al interprofessioneel samen. Andere rt’ers lijken vooral solistisch en in individuele begeleidingstrajecten aan de slag te gaan met de ontwikkeling van het kind.
In dit artikel gaan we nader in op het thema ‘interprofessionele samenwerking vanuit het perspectief van de rt’er’.
Interprofessionele samenwerking
Als vertrekpunt omschrijven we eerst wat wordt verstaan onder interprofessionele samenwerking, en wat het nu precies is. Er zijn daarbij verschillende definities en beschrijvingen van samenwerking in omloop. Terugkerende elementen zijn: proces, gedeeld begrip, gedeelde verantwoordelijkheid, kennis samen opbouwen en samen kan je meer dan alleen (Peynsaert, 2014). Uitspraken als ‘een plus een = drie’ of ‘alleen ga je sneller, maar samen kom je verder’ spreken daarbij tot de verbeelding. Interprofessionele samenwerking kan betrekking hebben op professionals van verschillende vakgebieden en disciplines, maar ook op bijvoorbeeld ervaringsdeskundigen, ouders of vrijwilligers. Voor de eenduidigheid hanteren wij de volgende definitie (van Dongen, 2017):
Interprofessionele samenwerking is het proces van samenwerken waarbij er wordt gewerkt met een groep, team of netwerk dat bestaat uit leden van verschillende disciplines al dan niet samen met ervaringsdeskundigen die vanuit complementariteit interprofessioneel samenwerken en elk vanuit hun expertise bijdragen aan het realiseren van een gezamenlijke opdracht.
Met name de complementariteit tussen betrokkenen is de kracht van interprofessionele samenwerking. Deelnemers brengen allemaal vanuit hun eigen discipline, professie of ervaringsdeskundigheid specifieke kennis en expertise in en kunnen elkaar aanvullen en versterken, waarbij de som meer wordt dan de afzonderlijke delen. Dit betekent dat je goed zicht moet hebben op je eigen kwaliteiten als rt’er: wat voeg jij toe aan de samenwerking? Waar liggen jouw kwaliteiten en hoe kun je die inzetten? Tegelijkertijd vraagt het van jou dat je zicht hebt op de kwaliteiten en verantwoordelijkheden van de ander: wat kun jij verwachten van de leraar? Maar ook van andere professionals: wanneer kun je het beste de hulp inroepen van een orthopedagoog en wanneer is het nuttig om een logopedist te raadplegen? Een aantal hulpmiddelen daarbij zijn bijvoorbeeld: de teamrollen van Belbin, de kleuren van Caluwé, de Roos van Leary, of de denkhoeden van Bono. Samen invulling geven aan een dergelijk model zorgt voor meer bewustwording en het vergroten van de kennis van elkaars rol en expertise en vormt daarmee een goede basis om met elkaar te zoeken naar nog meer complementariteit. Naast het zicht hebben op elkaars expertise en deskundigheid vraagt interprofessionele samenwerking ook het inzicht in waar de benodigde expertise buiten de eigen professionaliteit, of misschien ook wel buiten de context van school ligt. Immers, het correct kunnen inschatten van de eigen professionele grenzen is onontbeerlijk in een proces van complementair aan elkaar zijn. Daarbij is er in de samenwerking een nadrukkelijk verschil tussen ‘taken verdelen’ en daadwerkelijk interprofessioneel samenwerken waarbij je een gezamenlijke verantwoordelijkheid voelt en regelmatig afstemt in het belang van het kind. Pas wanneer professionals positief afhankelijk van elkaar zijn bij het realiseren van een opdracht, wordt interprofessionele samenwerking gestimuleerd (Courtright et al., 2015). Dit wordt ook wel interdependentie genoemd.
'Interprofessionele samenwerking is geen doel maar een middel'
Onderlinge afhankelijkheid
Een voorbeeld hiervan is de situatie waarbij de strategieën die jij als rt’er hebt ontdekt en die succesvol lijken bij een kind ook worden toegepast door de leerkracht in de klas en - indien van toepassing en gewenst door ouders en andere professionals om zo tot een optimale ontwikkeling te komen. We zouden het nog concreter kunnen maken door dit voorbeeld aan een vak te koppelen: automatiseren bij rekenen of het leren lezen. Je wilt graag dat dezelfde - werkende - strategie wordt toegepast door verschillende professionals, pas dan krijg je een optimaal resultaat. Daarnaast weten we dat wanneer elke professional de dingen op zijn/haar eigen manier probeert over te brengen bij het kind, het er voor het kind niet duidelijker op wordt. Een ander voorbeeld gaat over monitoren.
Monitoren
Professionals in het domein kind en educatie zijn continu aan het monitoren wat de voortgang en ontwikkeling van de kinderen is en wat daarbij (onderwijs/ondersteunings) behoeften zijn. Verschillende professionals monitoren op verschillende manieren en zien dus ook andere dingen, het is voor het kind van belang dat wat jij als rt’er ziet bij het kind ook weer terecht komt bij de leerkracht en andersom. Idem voor andere professionals. Het afstemmen over wat je hebt gemonitord is dus essentieel – daarbij is het belangrijk dat je elkaars waarnemingen serieus neemt.
Voor alle duidelijkheid: interprofessionele samenwerking is geen doel maar een middel. Nog te vaak lijkt het erop dat professionals samenwerken zonder dat voldoende helder is wat nu precies het gezamenlijke doel of de (te realiseren) ambitie is. Wij zien interprofessionele samenwerking echter als (hulp)middel of katalysator om dat ‘hogere’ doel – in dit geval de maximale ontwikkeling van kinderen - te kunnen bereiken. Dit hoger gelegen doel dient als stip aan de horizon en vraagt continu bewustzijn van de kansen en (on) mogelijkheden in de interprofessionele samenwerking.
De remedial teacher als verbinder?
Een rol of functie als rt’er vraagt om een goede en uitgebalanceerde mate van afstemming. Dit niet alleen met het kind en diens ouders of verzorgers, maar ook met de leerkracht, schoolleiding, pedagoog of andere betrokken (zorg) professionals. Als rt’er begeleid je – in de meeste gevallen samen met de intern begeleider - kinderen met leerproblemen. Dat vraagt afstemming en interprofessionaliteit om goed aan te kunnen sluiten bij de ontwikkelbehoefte van het kind. Vooralsnog lijkt de rt’er over het algemeen een bescheiden rol te vervullen in het interprofessionele samenwerkingsverband. De rt’er zou zich in het interprofessionele netwerk sterker kunnen profileren. Dit om meer zichtbaar te worden en door andere samenwerkingspartners, nog gerichter te kunnen worden geconsulteerd.
De rt’er kent namelijk als geen ander de vakdidactische en pedagogisch/onderwijskundige behoefte van de onderwijsomgeving en het kind. Soms zullen er andere ontwikkelroutes op basis van de leerbehoeften van kinderen gezocht moeten worden. Hierbij is de inhoudelijke expertise van de rt’er onontbeerlijk. Daarnaast kan je vanuit jouw expertise in de coachrol collega’s van andere disciplines van adviezen voorzien. Om deze meer prominente rol in de interprofessionele samenwerking te vervullen, zal je als rt’er wel vanuit de organisatorische context moeten worden ondersteund en gefaciliteerd.
Wil je meer weten en zelf aan de slag met het optimaliseren van de interprofessionele samenwerking, dan is de reflectietool Interprofessionele Samenwerking voor het domein kind en educatie misschien een handig hulpmiddel (van Dongen, et al., 2023).
Vragen die je jezelf kunt stellen zijn bijvoorbeeld:
- Wie ben ik in de interprofessionele samenwerking?
- Met wie werk ik (interprofessioneel) samen, en in hoeverre kennen we elkaar?
- Wat willen wij samen voor het kind?
- Op welke manier werken we samen?
- Welke meerwaarde kan interprofessionele samenwerking daarbij voor mij hebben?
Zelf aan de slag met de reflectietool? Dat kan! Download dan gratis de reflectietool en bijhorende handleiding via: www.interprofessioneelsamenwerken.nl
Beluister ook onze podcast waarin Nardie Fanchamps en Wijnand Kieft in gesprek gaan over de ontwikkeling en toepassing van de tool. Deze podcast is te vinden www.kindeneducatie.nl
Heeft u vragen, behoefte aan (proces)begeleiding? Stuur dan een mail naar m.modderman@lbrt.nl en we zorgen voor waardevolle feedback en/of direct contact met de auteur!
