"In dit mini-dossier over de begeleiding van leerlingen met het Syndroom van Down en andere speciale behoef ten schijnt de spotlight op het potentieel van talent. De consensus onder de geïnterviewden benadrukt de nood zaak, zowel in het regulier onderwijs als het voortgezet onderwijs en daarna, om meer focus te leggen op de individuele ontwikkeling van deze leerlingen. Het verhaal van Mar Galcerán, een gedreven 45-jarige vrouw uit Spanje, dient als een inspirerend voorbeeld van doorzettingsvermogen en inclusie. Mar is onlangs niet alleen het eerste parlementslid in Spanje geworden, maar waarschijnlijk ook in heel Europa, met het Downsyndroom. Haar reis naar de politieke arena illustreert op indrukwekkende wijze wat mogelijk is wanneer talent wordt gezien en erkend. In de volgende interviews wordt dieper ingegaan op dit fascinerende onderwerp en de inspirerende verhalen die voortvloeien uit een inclusieve benadering van onderwijs.
Doorontwikkelen kan!
Op 11 september 2023 stond er in de Volkskrant een artikel over een ‘school’ voor jongeren met een verstandelijke beperking, opgericht door ouders. Interessant! Want ook wij van de redactie weten dat jongeren met een verstandelijke beperking, na het voortgezet speciaal onderwijs vaak in dagbesteding belanden, terwijl uit onderzoek blijkt dat ze nog niet uitontwikkeld zijn. We gingen met hen in gesprek. “Verder studeren na de middelbare school is niet altijd vanzelfsprekend, zeker niet voor jongeren met een verstandelijke beperking,” zegt Bertina Slager die zich samen met Minka Verheul inzet voor verandering. Verandering, niet alleen voor hun twee zoons, die beiden het syndroom van Down hebben, maar ook voor anderen kwamen ze in actie en richtten zelf een school op met stimulerende dagbesteding. In dit interview vertelt Bertina Slager, de moeder van Sieb, over de achtergrond en reden van hun eigen school ‘Paratus’.
Waarom kiezen voor Paratus?
Dossier “Slager benadrukt dat leren niet moet stoppen na het VSO. Onze belangrijkste pijlers zijn ontmoeten, ontdekken en ontwikkelen, midden in de samenleving. Op Paratus is het doel ‘ontwikkelingsgerichte dagbesteding'.
Hier gaan leerlingen vanaf 16 jaar drie dagen per week naar school. Daarnaast lopen ze twee dagen stage. Cognitieve vaardigheden worden vergroot en hierdoor blijven leerlin gen net als andere jongeren doorontwikkelen.” “De jongeren leren praktische zaken zoals koken en ontwikkelen samenwerkingsvaardigheden. En voegt Slager lachend toe: “er is een overvloed aan stageadressen, aangezien bedrijven graag willen deelnemen.” “Sieb, mijn zoon, liep stage in een koekjesfabriek en Jan in een restaurant. Naast het leren van de vakspecifieke vaardigheden, verwerven ze vervolgens ook algemene werknemersvaardigheden zoals punctualiteit en teamwerk. En een belangrijke toevoeging, we zijn er niet alleen voor jongeren met het downsyndroom. Paratus gaat ervan uit dat ook de jongeren die van het voortgezet speciaal- of praktijkonderwijs komen, verder willen ontwikkelen, ontdekken wat ze leuk vinden, met veel aandacht voor cognitieve vaardigheden. Oftewel, we willen jongeren die tussen wal en schip vallen, een plek bieden.”
Wat is het verschil met andere initiatieven?
"Paratus is op 21 augustus 2023 van start gegaan op de prachtige levendige plek van Singel40 waar we de binnen- en buitenruimten kunnen gebruiken. Het initiatief voor Paratus is geïnspireerd door een vergelijkbaar project genaamd ALEZ in Breda, dat bijna vier jaar geleden van start ging. We hebben daar lessen uit getrokken en streefden ernaar een vergelijkbaar initiatief voor de regio Midden-Ne derland. Paratus onderscheidt zich van het traditionele onderwijssysteem. Hoewel dit type onderwijs momenteel nog onder de noemer zorg valt, omdat de financiering via het persoonsgebonden budget (PGB) van de jongeren loopt, hebben we de vrijheid om ons eigen onderwijsprogramma vorm te geven, met betrokkenheid van onderwijs kundigen. En het mooie is, we hebben geen eindleeftijd. Een leerling kan hier tot z’n 21e blijven zitten.”
De drie domeinen en acht hoofddoelen
“Het onderwijsprogramma van Paratus start met gezamen lijke leerdoelen die we voor iedere jongere, samen met de jongere zelf en de ouders, vertalen naar een persoonlijk ontwikkelingstraject. De gezamenlijke leerdoelen delen we op in acht hoofddoelen. Alle onderwijsactiviteiten -inclusief de stages- passen in meerdere domeinen. De basisdomeinen gaan over een paar belangrijke dingen. Ten eerste, taalvaardigheden. Het doel is simpel: goed kunnen praten en begrepen worden. Dus, je moet kunnen praten, schrijven, lezen, luisteren, communiceren, een andere taal leren en presentaties geven. Dan hebben we rekenvaardigheden. Het doel hier is om goed mee te kunnen draaien in de samenleving door getallen te snappen en te gebruiken. Dus, denk aan dingen zoals de kalender, klokkijken, meten, geld, getallen, en verhoudingen begrij pen.
Als laatste hebben we plannen en organiseren. Het idee hierachter is om zo zelfstandig mogelijk je dagelijks leven te regelen. Dus, dat betekent goed omgaan met je agenda, je schoolwerk organiseren, activiteiten plannen, stappen- plannen maken en op tijd zijn.”
De hulpdomeinen zijn specifiek motorische vaardigheden. Wat is het doel hiervan?
“Het doel van motorische vaardigheden is om het zelfver trouwen te trainen en te ontwikkelen door een betere beheersing van zowel grove als fijne motoriek. Het omvat activiteiten zoals sporten, het verbeteren van balvaardigheid, kunstnijverheid, schrijflessen en snijlessen. Daarnaast zijn er digitale vaardigheden. Dit met als doel om veilig en met plezier gebruik te kunnen maken van digitale middelen. Het omvat zaken als telefoongebruik, gebruik van sociale media, werken met video en fotografie, zoekvaardigheden op internet, typen, het maken van presentaties en lay-out opmaken.
Ook focussen we op levensdomeinen die verschillende aspecten omvatten gericht op persoonlijke ontwikkeling. Hierbij kennen we allereerst het domein ‘Wereld Wijs zijn’ met als streven het vergroten van kennis en het opdoen van ervaring om grip te krijgen en te houden op de wereld om je heen. Binnen dit domein vallen activiteiten zoals wereld oriëntatie, het volgen van nieuws, topografie, geschiedenis, aandacht voor duurzaamheid, gezondheid, burgerschap, kunst en cultuur, evenals OV-training. Daarnaast hebben we het domein ‘ontdekken wat je wilt’, waarbij het doel is om na te denken over en een plan te maken voor de toekomst. Activiteiten binnen dit domein omvatten werknemersvaardigheden, talentontwikkeling, het identificeren en nastreven van persoonlijke interesses, het ontwikkelen van ambities en het formuleren van toekomstwensen, evenals het proberen van nieuwe en onbekende dingen.
Tot slot, in het domein ‘Steviger in je schoenen staan’, is het doel om weerbaar en met zelfinzicht een eigen plek in de samenleving durven en kunnen innemen. Activiteiten binnen dit domein richten zich op weerbaarheidstraining, omgang met anderen (zowel formeel als informeel), seksuele ontwikkeling, sociale emotionele ontwikkeling, het opkomen voor jezelf, rekening houden met anderen, en het vasthouden en vergroten van zelfvertrouwen.”
Waarom maken jullie ook gebruik van Leespraat?
Leespraat is een methode die we actief inzetten als een doeltreffende communicatie- en leesmethode, specifiek ontworpen voor jongeren met Downsyndroom. De methodologie sluit nauw aan bij de visuele leerstijl van deze adolescenten, waarbij zij visuele informatie beter kunnen verwerken en onthouden dan gesproken informatie. Het voornaamste doel van Leespraat is om de brede ontwikkeling van het kind te ondersteunen, waaronder lezen, schrijven, praten, begrijpen, communiceren, en zelfstandig handelen.” De kracht van Leespraat ligt in het gezamenlijk creëren van woorden, zinnen, en teksten met het kind, vanaf de allereerste interacties. Dit creatieve proces wordt gevoed door sociale gesprekjes en dagelijkse interacties, waarbij continu wordt ingespeeld op de motivatie van het kind. Leespraat vermijdt het spellend leren lezen, maar onder scheidt zich als een globale-leesmethode. Het begint met globale woorden, evolueert echter in de loop van de tijd, waarbij het kind leert om woorden steeds gedetailleerder te bekijken. Dit omvat de visuele herkenning van individuele letters en het onderscheiden van woorddelen, zoals letter grepen, medeklinkercombinaties, en rijmstukken, binnen de bekende woordenschat. Door het herkennen van deze grotere clusters in vertrouwde woorden, wordt het kind uiteindelijk in staat gesteld om ook nieuwe woorden zelf standig te lezen.
Leespraat wordt geïmplementeerd als een instrument binnen de Visie op Leren, met de nadruk op mediërend leren. Het bevordert begripvolle communicatie, waarbij lezen en praten wederzijds worden gekoppeld.” “En dat past bij onze filosofie. Want naar onze mening komt ons vermogen tot leren en ontwikkelen, ofwel onze drang naar groei, het beste tot volle bloei in wisselwerking met onze omgeving. De kracht van een inclusieve samenleving schuilt in het gezamenlijk aangaan van (ontwikkel)uitdagingen, waarbij we gebruikmaken van ieders unieke kwaliteiten en mogelijkheden, zonder de beperkingen van elkaar te ontkennen. Samenwerken biedt het voordeel dat we in interactie met anderen niet alleen onze eigen mogelijkheden verder kunnen ontwikkelen, maar ook onze beperkingen kunnen aanvullen met elkaars kwaliteiten. Het is in deze gezamenlijke inspanning dat we de ware kracht van diversiteit en inclusie ontdekken, waarmee we gezamenlijk streven naar een meer veerkrachtige en welvarende gemeenschap.”
