Hoe help je je risicoleerlingen de zomervakantie door?
Maandenlang werken om je conditie op peil te krijgen. En dan: vakantie. Na de vakantie merk je direct dat je een paar weken ‘stil’ hebt gezeten en moet je harder werken om je conditie terug te krijgen. Je herkent het misschien wel. Zo werkt het bij leerlingen ook met lezen. Er is maandenlang bijna dagelijks gelezen en een bepaald leesniveau behaald. Maar in de zomervakantie loopt dit niveau terug; de zogeheten zomerdip. Hoewel juist risicoleerlingen volop van hun vakantie mogen genieten, wil je als remedial teacher natuurlijk graag dat zij in de zomervakantie net zoveel kans krijgen om zich te ontwikkelen als alle andere leerlingen. In dit artikel geven we uitleg en tips om hier als remedial teacher op in te spelen.
Leesmotivatie
Het komt zeer vaak voor dat er tijdens de zomervakantie een leesdip ontstaat. Leerlingen krijgen in deze periode geen les en worden vaak minder gestimuleerd om te lezen. Is het dan niet goed om extra begeleiding in de zomervakantie te organiseren? Uit onderzoek is gebleken dat dit niet effectief genoeg is. Renckens (2019) beschrijft dat het enige Nederlandse onderzoek over een mogelijke zomerdip aantoont dat leerlingen tijdens vakanties nog steeds vooruitgang boeken, maar minder dan tijdens schoolweken. Als remedial teacher of leerkracht doe je er dus echt toe! Want die ‘paar’ weken zonder jouw begeleiding heeft meteen gevolgen. Om te bereiken dat leerlingen blijven lezen in de vakantie, zet je in op leesplezier, zodat de intrinsieke leesmotivatie ook in de zomervakantie doorzet.
Leesmotivatie is de sleutel om op lange termijn goed te leren lezen. Het idee is dat leerlingen die van lezen houden en geïnteresseerd zijn in wat er in de boeken staat, vaker gaan lezen en daardoor hun woordenschat en leesvaardigheden verbeteren. Doordat ze beter worden in lezen, krijgen ze meer zelfvertrouwen, en dat zorgt weer voor meer leesplezier, waardoor ze nog vaker gaan lezen. Dit wordt ook wel de positieve leesspiraal genoemd. Het levert veel op als een professional deze motivatie kan aanwakkeren, zeker bij risicoleerlingen. Het betekent bovendien dat ze blijven lezen, ook als jij niet in de buurt bent om ze aan te moedigen.
Tips voor de remedial teacher
Hoe zorg je voor leesplezier? Hieronder volgen een aantal tips:
- Ga samen op zoek naar interesses: De kans is groot dat je als remedial teacher werkt met leerlingen die moeite hebben met lezen. De begeleidingsmomenten zijn dan ook een mooie kans om over boeken te praten, boeken te promoten en te ontdekken van wat voor soort boeken de leerling houdt. Dat laatste punt kan best een zoektocht zijn, die soms weken kan duren. Lezen in een boek dat aansluit bij de interesses zorgt voor succeservaringen tijdens het lezen, waardoor de leerling gemotiveerd raakt en meer wil lezen over het onderwerp dat hem of haar aanspreekt (Stichting Lezen, 2015).
- Werk samen met ouders: Nodig ouders van leerlingen die nog niet op niveau lezen uit om in gesprek te gaan en praktische en leuke tips te geven voor lezen in de vakantie. Geef deze tips mee of stuur ze op, zodat ze deze terug kunnen lezen. Belangrijk is dat ook hierbij het leesplezier voorop staat en dat lezen in de vakantie een speelse, gezellige en ontspannende activiteit mag zijn, zodat het niet aanvoelt als huiswerk. Ga in zo’n gesprek ook in op voorlezen. Voorlezen is een activiteit waarbij de ouder het kind een boek van een hoger niveau kan aanbieden, met rijke taal die bijdraagt aan woordenschat en taalontwikkeling. Voor ons als onderwijsprofessionals is het vanzelfsprekend dat je uit een ander niveau boek voorleest dan dat het kind zelf leest, maar voor veel ouders niet, dus laten we deze inzichten delen.
- Werk samen met de bibliotheek: De bibliotheek helpt graag mee om leerlingen aan het lezen te houden. Je kunt bij veel bibliotheken een leestas aanvragen voor de zomervakantie, aangepast aan het niveau en de interesses. Daarnaast kunnen leerlingen meedoen aan vakantielezen. Bovendien bieden veel bibliotheken leesactiviteiten aan tijdens de vakantie, zoals een wekelijkse voorleesactiviteit of interessante themaweken.
- Zet luisterboeken in: Laat leerlingen ook kennismaken met luisterboeken. Wanneer je het gevoel hebt dat lezen in de vakantie echt niet gaat lukken, is luisteren een mooi alternatief. Leerlingen zullen op deze manier ook genieten van verhalen, rijke taal horen en hun woordenschat uitbreiden. Ideaal tijdens een verre rit in de auto naar de vakantiebestemming.
- Lees zelf ook kinderboeken: Om leerlingen te begeleiden bij het kiezen van een boek dat past bij de interesse maar bovendien om bij te blijven als het gaat om de Nederlandse jeugdliteratuur, is het belangrijk en leuk om zelf kinderboeken te lezen. Hoe leuk is het voor leerlingen als hun remedial teacher of leerkracht bij de start van het schooljaar ook meepraat over boeken? Goed voorbeeld doet volgen!
- Geef een doeboekje mee voor in de vakantie, bijvoorbeeld het zomerboekje van Actief Leren Lezen dat je gratis van de website kunt downloaden.
Tips voor de hele school
- Er zijn ontzettend veel tips te vinden in het kader van boekpromotie in de klas. In het webinar boekpromotie in de klas Webinar 'Boekpromotie in de klas' (actieflerenlezen.nl) passeren 20 verschillende activiteiten de revue.
- Praten over boeken heeft een positieve invloed op de leesmotivatie. Ten eerste omdat leerlingen geïnteresseerd raken in andere onderwerpen en personages omdat zij door te praten over boeken elkaar inspireren. Daarnaast kunnen boeken sterke emoties oproepen. Het bespreken van deze emoties kan bijdragen aan het opbouwen van een band met de personages en het thema. Door in gesprek te gaan over boeken leert een leerling uit te drukken wat een boek met hem of haar heeft gedaan en welke gedachten en gevoelens voorbijkwamen (Stichting Lezen, 2015). Voer deze gesprekken tijdens de (laatste) weken van het schooljaar om het praten over boeken eigen te maken, maar vooral ook in de eerste weken van het nieuwe schooljaar om in gesprek te gaan over boeken die in de vakantie gelezen zijn. De kaarten van Aidan Chambers kunnen helpen om de juiste vragen te stellen. Ga bij het nabespreken de ‘waarom-vraag’ uit de weg. Leerlingen kunnen niet veel met deze vraag omdat deze te groot is, en daarnaast kunnen zij hierdoor het gevoel krijgen zich te moeten verdedigen. Bij gesprekken over leeservaringen gaat het niet om goed of fout, maar om eigen ervaringen en ideeën (Stichting Lezen, 2015). Dat zal voor veel leerlingen wennen zijn, en daarom is het herhalen en eigen maken van deze gesprekken belangrijk.
- Houd boekenkringen waarbij leesplezier voorop staat. Hierbij maakt het niet uit wát een leerling over een boek vertelt, zolang het maar plezier oplevert. Een mooie illustratie laten zien, een grappig stuk tekst of raadsel voorlezen of toneellezen met een maatje.
- Organiseer een boekenmarkt op school in een van de laatste weken van het schooljaar. Leerlingen mogen hun boeken verkopen voor bijvoorbeeld 50 cent en dus ook boeken kopen voor 50 cent. Zo krijgt iedere leerling de kans om zelfgekozen boeken mee de vakantie in te nemen.
- Organiseer een boekenspeeddate vlak voor én vlak na de vakantie. Het doel hiervan is dat leerlingen elkaar enthousiast maken over boeken. Bovendien leren zij om hun leeservaring onder woorden te brengen. En... leerlingen maken elkaar vaak veel enthousiaster dan dat wij doen.
Wat je voornamelijk wilt bereiken is dat leerlingen vanuit intrinsieke motivatie boeken (blijven) lezen in de zomervakantie. Inzetten op leesplezier heeft het grootste effect in een periode waarin je als onderwijsprofessional een leerling niet kunt begeleiden. Wees daarin realistisch in jouw mate van invloed. Vertrouw op de ontwikkeling van leerlingen en houd voor ogen dat de zomerdip in het nieuwe schooljaar weer bijgespijkerd kan worden.
