Onderwijs op maat: een vernieuwende aanpak bij Laterna Magica
In het Nederlandse onderwijs wordt steeds meer gezocht naar manieren om kinderen beter te ondersteunen in hun leerproces. Laterna Magica in Amsterdam is zo'n school die het anders aanpakt. Hier heeft elk kind een persoonlijke leerroute en wordt gewerkt in units in plaats van vaste klassen. Hoe ziet dat er in de praktijk uit? En welke rol speelt zorg en ondersteuning in dit onderwijsmodel? Susanne Roobeek, directeur van Laterna Magica, vertelt hoe deze vernieuwende aanpak bijdraagt aan inclusief en toekomstgericht onderwijs.
Laterna Magica is een school met een vernieuwend onderwijsconcept. Wat maakt jullie aanpak uniek?
“Bij Laterna Magica draait het om het kind dat in zijn of haar ‘minimaatschappij’ leert, onderzoekt en ontwerpt. We hebben geen traditionele klassen of jaargroepen; in plaats daarvan werken we in een leer- en leefgemeenschap zonder vaste groepen. Ieder kind is welkom en we kijken altijd naar wat een kind kan in plaats van wat het niet kan. Onze aanpak is maatwerk – ieder kind krijgt bij ons een eigen ontwikkelingslijn en persoonlijk leerplan. Dat betekent dat we geen vaste lesmethodes van groep 1 tot 8 afdraaien, maar dat elk kind, samen met zijn coach, doelen stelt die passen bij zijn of haar talenten en behoeften. We stimuleren daarbij de natuurlijke nieuwsgierigheid van kinderen als bron voor leren, zodat ze blijven ontdekken en zich breed ontwikkelen. Naast basisvaardigheden besteden we veel aandacht aan creativiteit, samenwerking, kritische denken en zelfvertrouwen. Kinderen krijgen bij ons eigen regie over hun leren, passend bij hun leeftijd. Zo zorgen we ervoor dat leren betekenisvol is en ieder kind gemotiveerd blijft om zijn persoonlijke leerdoelen te behalen.”
Jullie werken met unit-teams in plaats van traditionele klassen. Wat houdt dat in?
“Unit-onderwijs betekent dat we heterogene groepen van ongeveer 100 kinderen hebben die samen een unit vormen. Binnen zo’n unit werken kinderen van verschillende leeftijden en niveaus door elkaar, en ze worden begeleid door een interdisciplinair team van professionals. We kennen daarbij de onderbouw en de bovenbouw. In elk unitteam zitten coaches met verschillende expertises – denk aan leerkrachten, pedagogisch medewerkers en vakexperts. Deze coaches en experts ontwerpen en begeleiden samen het onderwijs. Ze zien elkaar voortdurend aan het werk binnen de unit en leren zo ook van elkaar. Het is bij ons een professionele norm om eerst samen onderwijsactiviteiten te ontwerpen, die uit te voeren en te evalueren, en dán pas dingen vast te leggen. Die gezamenlijke reflectie en co-teaching cultuur zorgen voor een constante kwaliteitsimpuls.”
“Omdat de coaches met uiteenlopende achtergronden nauw samenwerken, is er een continuïteit in pedagogische aanpak. De voorkeur van de één gaat bijvoorbeeld uit naar gedrag en andere leerkrachten verdiepen zich in goed taalonderwijs. Door kennis te bundelen leren de professionals zelf ook voortdurend. Hierdoor zijn we echt een ‘community of learners’ als team. Dit teamleren is een noodzakelijke schakel: leerkrachten/coaches ontwerpen samen, voeren samen uit en geven elkaar feedback. Dat merk je aan de sfeer op de werkvloer. Voor de kinderen betekent het dat ze zich gekend voelen door meerdere volwassenen en kunnen leren van oudere én jongere medeleerlingen. Die verticale samenstelling bereidt ze ook voor op de echte wereld, waar je ook samenwerkt met mensen van verschillende leeftijden en verschillende kwaliteiten.”
Hoe is de zorg en ondersteuning geregeld?
“Inclusiviteit is bij ons de norm. Voor elke unit is een inclusiecoach beschikbaar om mee te denken. We hebben oog voor álle kinderen, of ze nu extra uitdaging nodig hebben of juist extra ondersteuning. Ook blijft de leerkracht verantwoordelijk voor het kind. Waar ze bij andere scholen zorgleerlingen uit de klas halen en onder de verantwoordelijkheid van een IB’er/kwaliteitscoördinator onderbrengen, denken wij dat het erg belangrijk is, dat de eigen leerkracht weet wat het ‘plan’ voor ieder specifiek kind is, om hem of haar zo goed mogelijk te ondersteunen in de eigen unit.
We maken enkele uitzondereingen. Voor hoogbegaafde kinderen hebben we bijvoorbeeld het ‘DNKRS’-programma, waar ze leren leren en peers tegenkomen. Maar in principe bieden we ondersteuning binnen de unit, zodat kinderen onderdeel blijven van de groep. Mocht een kind echt meer ondersteuning nodig hebben, dan is er het inclusie-team. Door hen wordt een plan opgesteld en ook ouders worden hierin direct als partner betrokken.”
Wat onderscheidt Laterna Magica van reguliere scholen?
“We zijn een kindcentrum van 0-12 jaar waarbij we werken met één pedagogische visie en één team. Dat betekent bijvoorbeeld ook dat een peuter al spelenderwijs dezelfde waarden en aanpak meekrijgt, en dat de overgang naar de ‘grote school’ naadloos verloopt. Voor oudere kinderen is naschoolse opvang gewoon een geïntegreerd onderdeel van de dag. Deze brede aanpak vergroot de toekomstkansen van kinderen, omdat we eerder kunnen beginnen met rijke leerervaringen en geen tijd verloren gaat bij overgangen.”
“Daarnaast heb ik al genoemd dat we geen jaarklassen kennen en geen standaard methodes. Dat is natuurlijk een enorm verschil met het reguliere systeem, waar meestal precies vastligt wat een kind per leerjaar moet doen.”
Welke uitdagingen en kansen zie je voor dit type onderwijs? 
“De financiering blijft een uitdaging. Het onderwijssysteem is ingericht op standaard scholen, terwijl wij veel flexibeler werken. Ook de stap naar inclusief onderwijs vraagt om extra middelen en een andere manier van denken. Maar we merken dat steeds meer scholen geïnteresseerd zijn in onze aanpak. We krijgen veel bezoekers die willen leren van ons concept. Dat is een mooie ontwikkeling, want het onderwijs moet blijven vernieuwen om beter aan te sluiten op de behoeften van kinderen. Niet alleen nu maar juist in de toekomst.”
Wat maakt dat anderen naar jullie kijken als voorbeeld?
“Ons onderwijs bewijst dat het anders kan. Kinderen ontwikkelen zich breed en leren ook andere vaardigheden door te doen, te ontdekken en te onderzoeken. We vormen een minimaatschappij waar elk kind een rol heeft. Daarnaast biedt ons unit-model een oplossing voor uitdagingen zoals het lerarentekort. Al met al zijn we blij met de belangstelling. We delen graag onze ervaringen – niet om te zeggen dat iedereen het precies zó moet doen, maar om te laten zien dat er ruimte is om het onderwijssysteem anders in te richten. Die dialoog en uitwisseling leveren uiteindelijk iedereen iets op: wij leren er zelf ook van als anderen kritische vragen stellen of goede ideeën meenemen. Het mooiste zou zijn als elementen van ons concept breder toegepast worden, zodat meer kinderen en leerkrachten ervan kunnen profiteren. In die zin zie ik Laterna Magica graag als een inspiratiebron voor het onderwijs van de toekomst.”
