Recent ledenonderzoek van de LBRT uit 2024 laat helder zien wat de waarde én de uitdagingen zijn van remedial teachers (rt’ers) in het voortgezet onderwijs (vo). Samen met bevindingen uit onder andere het Inspectierapport De Staat van het Onderwijs 2024 schetst dit onderzoek een actueel en scherp beeld van de huidige positie van remedial teachers in het voortgezet onderwijs. Waar liggen kansen om hun rol verder te versterken en welke knelpunten verdienen prioriteit?
Een centrale rol
Om een beter beeld te krijgen van de actuele situatie heeft de LBRT in 2024 een ledenonderzoek uitgevoerd onder remedial teachers die werkzaam zijn in het voortgezet onderwijs. De centrale vraag aan onze leden was hoe ze zelf hun rol en de toekomst van remedial teaching in het vo ervaren. De enquête werd verstuurd naar 350 leden en 51 leden hebben de tijd genomen de vragen te beantwoorden en hun mening en ervaring met ons te delen. De antwoorden hebben geleid tot mondelinge vervolggesprekken met enkele respondenten. Binnen het bureau van de LBRT, het bestuur en de commissie registratie zijn de resultaten geanalyseerd en besproken. Aan de hand daarvan zijn plannen gemaakt en acties afgesproken om de vo-leden optimaal te voorzien in hun ondersteuningsbehoefte.
Aan het onderzoek namen zowel rt’ers in loondienst als zelfstandige rt’ers die met verschillende scholen samenwerken in het voortgezet onderwijs deel. Maar liefst 90% van de respondenten geeft aan actief te zijn bij het ontwikkelen van rt-beleid en protocollen, zoals dyslexie- en rekenbeleid en ondersteunt collega-docenten in de praktijk. De uren die aan beleid besteed worden variëren. Van de respondenten besteedt 60% 1-5 uur per week aan beleidszaken, 15% tussen de 5 en 20 uur en een klein percentage zelfs tussen de 20 en 40 uur per week (5%).
Ruim de helft (62%) combineert individuele begeleiding met groepslessen, gericht op kernvaardigheden zoals lezen, rekenen en studievaardigheden. Velen (60%) geven informatie aan leerlingen over dispensatie- en compensatiemaatregelen en leerstrategieën.
Groeiende behoefte
De behoefte aan rt-begeleiding in het vo neemt toe. Uit onderzoek van de Inspectie van het Onderwijs blijkt dat leraren sinds de invoering van passend onderwijs een hogere werkdruk ervaren, doordat er meer leerlingen met extra ondersteuningsbehoeften in de klas zitten. Leraren besteden jaarlijks gemiddeld zo’n 80 uur buiten de les aan extra ondersteuning en geven aan een hoge werkdruk te ervaren; ongeveer 20% van de leraren voelt zich niet of onvoldoende toegerust om leerlingen die extra hulp nodig hebben adequaat te ondersteunen. Dit duidt erop dat de werkbelasting voor ondersteunende functies als remedial teachers is toegenomen. Maar waar liggen nu uitdagingen? Om hierop meer zicht te krijgen stelde de LBRT in haar enquête inhoudelijke vragen.
Reden doorverwijzing RT
De vraag in de LBRT enquête die ging over de reden van begeleiding door een remedial teacher leidde tot meerdere antwoorden. Het merendeel van de leerlingen komt bij een rt’er na een diagnose of vermoeden van dyslexie (90%), dyscalculie (80%) of adhd en autisme. Doorverwijzing vond ook plaats bij gedrag- of persoonlijkheidsproblemen van de leerling, als het leerproblemen tot gevolg had, bijvoorbeeld bij AD(H)D (65%), autisme (60%) of faalangst (35%).
Samenwerking met docenten
Tegelijkertijd signaleren de respondenten uit het LBRT onderzoek, dat de samenwerking met vakdocenten en mentoren nog voor verbetering vatbaar is. Hoewel er steeds meer scholen zijn waar remedial teachers en docenten samen aan de slag gaan, voelt bijna 40% van de remedial teachers zich nog te veel als een ‘eenpitter’ binnen de school. Vooral het delen van kennis verloopt niet altijd gemakkelijk. Remedial teachers pleiten voor meer structurele overlegmomenten en een duidelijke positionering binnen het zorg- en ondersteuningsteam van de school. Dat onderschrijft tegelijkertijd het belang van professionalisering en erkenning. Een positieve ontwikkeling wordt hierbij gezien bij de bijscholingstrajecten die steeds beter aansluiten op de veranderende behoeften van leerlingen in het vo. Wel geeft de doelgroep aan dat nog niet elke schooldirectie en collega’s op de hoogte zijn van het volledige takenpakket en de expertise van een remedial teacher. Dit leidt soms tot onduidelijkheid over hun rol. Erkenning en waardering vanuit het management en het team worden echter gezien als cruciaal om als remedial teacher effectief te kunnen opereren.
Professionalisering van de remedial teacher in het VO
Respondenten geven aan belang te hechten aan professionalisering, maar daarbij wel op zoek te zijn naar heel gerichte opleidingen die passend zijn in het vo. Intervisie wordt door 35% gevolgd, een krachtig instrument om aan professionalisering te werken. Voor de toekomst willen de respondenten vooral opleidingen volgen op het gebied van vreemde talen en dyslexie; dyscalculie, rekenvaardigheden (2F en 3F); studievaardigheden, motivatie en concentratie en leerstrategieën.
Andere bevindingen en onderzoeken
Naast het LBRT-onderzoek zijn er de afgelopen jaren meerdere studies verschenen die de meerwaarde van remedial teaching in het voortgezet onderwijs onderschrijven. Remedial teaching (rt) leidt niet alleen tot verbeteringen in taal- en rekenvaardigheden, maar draagt ook bij aan een positiever zelfbeeld, verhoogde motivatie en betere studievaardigheden bij leerlingen. Zo toont een studie van het Nationaal Regieorgaan Onderwijsonderzoek (NRO) aan dat
rt-programma's een significante positieve invloed hebben op zowel de leerprestaties als het welbevinden van leerlingen. Daarnaast benadrukt de Kennisrotonde dat vroege signalering en interventie door middel van rt essentieel zijn voor het effectief aanpakken van leerachterstanden, wat indirect bijdraagt aan het zelfvertrouwen en de motivatie van leerlingen. Deze bevindingen worden ondersteund door kwalitatieve gegevens, waarbij meerdere onderwijsprofessionals aangeven dat leerlingen met hulp hun cijfers zien stijgen en minder vaak uitvallen of doubleren.
Hybride rol
De Onderwijsraad benadrukt dat ‘zorg in de school’ niet alleen een wettelijke plicht is, maar ook een morele. Scholen zijn niet langer exclusief gericht op cognitieve leeropbrengsten, maar moeten eveneens de sociale en emotionele ontwikkeling van leerlingen vooropstellen. De remedial teacher kan in deze visie fungeren als een laagdrempelig aanspreekpunt voor leerlingen die moeite hebben met het leerproces, en als een expert die docenten kan adviseren over adaptief onderwijs, differentiatie en handelingsplannen. Daarnaast wijzen diverse studies op de bredere impact van remedial teaching op de schoolcultuur. De aanwezigheid van iemand die gespecialiseerd is in bijvoorbeeld dyslexiebegeleiding of executieve functies leidt tot meer bewustwording binnen het docententeam over hoe verschillend leerlingen leren (Korthagen, 2020). Hierdoor ontstaan kansen om meer maatwerk te bieden, bijvoorbeeld door flexibel toetsen, differentiatie in de klas en het bevorderen van zelfstandig leren. Steeds meer remedial teachers vervullen deze hybride rol: ze ondersteunen niet alleen leerlingen, maar adviseren ook docenten over hoe zij hun didactiek en pedagogiek kunnen afstemmen op de behoeften van verschillende leerlingen. Hierdoor verschuift de focus naar een systeemaanpak: niet alleen de leerling verandert, maar ook de manier waarop de school en het docententeam omgaan met diversiteit in de klas.
Expertise in executieve functies en sociaal-emotionele vaardigheden
Hoewel vakspecifieke ondersteuning bij taal en rekenen onverminderd belangrijk blijft, neemt de vraag naar rt-expertise op het gebied van executieve functies -zoals planning, organisatie en zelfmonitoring toe. In het voortgezet onderwijs krijgen leerlingen immers meer verantwoordelijkheid over hun eigen leerproces. Juist bij jongeren met zwakkere executieve vaardigheden, of andere onderliggende oorzaken zoals ADHD, dyscalculie, dyslexie, kan dit leiden tot problemen, zeker wanneer vakdocenten niet de tijd of expertise hebben om hier uitgebreid bij stil te staan. De remedial teacher kan dan een cruciale rol vervullen door deze leerlingen te begeleiden en door docenten te ondersteunen in het integreren van deze vaardigheden in hun lespraktijk.
Digitale middelen en blended learning
De laatste jaren is er ook een verschuiving naar digitale en online vormen van remedial teaching. Dit speelt met name sinds de COVID-19-pandemie een grotere rol, toen leerlingen soms gedwongen thuisonderwijs moesten volgen. Juist de remedial teacher die vaardig is in digitale begeleiding, kan continuïteit bieden, ook als fysieke aanwezigheid niet altijd mogelijk is. Daarnaast zijn er steeds meer (online) tools voor diagnostiek, monitoring en gepersonaliseerde oefenprogramma’s.
Toekomst en aanbevelingen
Uit het LBRT-ledenonderzoek en andere recente publicaties blijkt dat we niet alleen voor mooie kansen staan, maar ook voor de nodige uitdagingen. Juist daarom is het essentieel om nu heldere en toekomstgerichte strategieën te formuleren, zodat we deze positieve ontwikkelingen echt kunnen waarmaken.
1. Structurele inbedding in de schoolorganisatie
Voor een duurzame en effectieve inzet van remedial teaching in het vo is het cruciaal dat de remedial teacher een vaste plek krijgt binnen de schoolorganisatie. Scholen doen er goed aan om de RT te positioneren in het ondersteuningsteam of het zorgadviesteam. Duidelijke afspraken over rollen, taken en overlegmomenten zijn onmisbaar.
2. Versterking van de samenwerking met docenten en mentoren
De meerwaarde van remedial teaching neemt toe naarmate de rt'er nauwer samenwerkt met de vakdocent. Reguliere docenten blijven vaak de belangrijkste sleutelfiguur in het leerproces van de leerling. Wanneer docenten en rt’ers gezamenlijk werken en elkaars expertise benutten, is de kans op succes voor leerlingen aanzienlijk groter. Teamtrainingen, intervisie en collegiale consultaties kunnen hierbij helpen (Inspectie van het Onderwijs, 2024).
3. Gerichte professionaliseringstrajecten
De complexe vraagstukken in het vo, variërend van gedragsproblematiek, sociaal-emotionele uitdagingen tot specifieke leerstoornissen, vereisen actuele en gespecialiseerde kennis. De LBRT pleit daarom voor continue bijen nascholing van remedial teachers, gericht op voortgezetonderwijsproblematiek (LBRT, 2024). Denk aan het opbouwen van expertise in meertaligheid, trauma-sensitief onderwijs, executieve functies en de inzet van digitale leermiddelen.
4. Brede visie op passend onderwijs
De remedial teacher is slechts één van de schakels in het geheel van passend en inclusief onderwijs. Scholen moeten een brede visie ontwikkelen waarin ook (ortho-) pedagogen, psychologen, intern begeleiders, zorgcoördinatoren en externe instanties samenwerken. Een geïntegreerde aanpak vergroot de kans dat leerlingen de juiste ondersteuning krijgen.
5. Onderzoek naar effecten en kwaliteit
Hoewel de eerste onderzoeken positieve effecten van remedial teaching in het vo laten zien, is er behoefte aan langdurig en grootschalig onderzoek naar kwaliteit, effectiviteit en best practices. Inzicht in wat werkt, en waarom, helpt om de professionalisering te sturen en argumenten te leveren voor verdere financiering en beleidskeuzes.
Conclusie
Een rt'er beweegt zich steeds meer als een allround specialist, die leerlingen individueel ondersteunt, docenten adviseert, handelingsplannen mede vormgeeft en daarmee een cruciale schakel vormt in de zorgstructuur van de school. De verregaande diversiteit onder leerlingen, de toenemende aandacht voor inclusief onderwijs en de complexiteit van de puberleeftijd maken de inzet van gespecialiseerde ondersteuning onmisbaar. Dat de remedial teacher hierin een vooraanstaande rol zou moeten vervullen, wordt ondersteund door zowel kwantitatieve als kwalitatieve gegevens: leerlingen die remedial teaching ontvangen, boeken meetbare vooruitgang op het gebied van (meta)cognitieve vaardigheden, scoren beter op taal en rekenen, en voelen zich vaak ook veiliger en zelfverzekerder op school.
Toch liggen er uitdagingen. De positie van de remedial teacher binnen het zorgteam is niet overal stevig verankerd, en samenwerking met vakdocenten en mentoren kan nog worden versterkt. De vraag naar professionalisering op het gebied van executieve functies, digitaal onderwijs en sociaal-emotionele ontwikkeling is groot, en vraagt om een gerichte aanpak in opleidingen en bijscholingstrajecten. Daarnaast is er behoefte aan verdergaand onderzoek dat de meerwaarde en de impact van rt-begeleiding in het vo in kaart brengt.
Met het oog op de toekomst is het belangrijk dat scholen, samenwerkingsverbanden, beleidsmakers en de LBRT blijven investeren in de professionalisering en positionering van de remedial teacher. Een sterke rt-functie kan bijdragen aan een inclusievere en meer zorgzame schoolcultuur. Het is aan alle aan alle betrokkenen om deze positieve tendens vast te houden en uit te bouwen. De remedial teacher in het vo is daarmee een blijvende en onmisbare factor in het succes van inclusief onderwijs en in het welzijn van leerlingen, vandaag, maar zeker in de toekomst.
